täna: Joseph

Двухактная пьеса XVIII в. на идише об Иосифе Прекрасном: מכירת יוסף (и там же גדולת יוסף). Каждый акт представляет собой отдельное произведение: 1. Ссора с братьями, продажа в Египет. 2. Встреча с братьями в Египте. Между ними — волнующий зазор, впрочем, заполненный старо-идишской поэмой «Иосиф Праведный» (יוסף דער צדק).

Устроено очень интересно. Ремарки на иврите (как у англичан на латыни). И часть текста тоже на иврите.

Чудесный польский идиш в удивительной гебраизированной орфографии.

Далее просто выписки (в стандартизированной орфографии, если она не входит в противоречие с рифмовкой).

,נפתלי: לאָזן מיר גיין און ניט בלײַבן
וועלן מיר די שאָף צום וואסער טרײַבן
[ז.12]

Иосиф приходит разнюхивать:
ז.14:
!יוסף: פריד צו אײַך ברודער
?מײַן אלטער פאָטער האָט מיך געשיקט געוואָר (?)ווערן צי איז צווישן אײַך ניט קיין גערודער

Леви выражает общее недовольство надзором:
ז.14:
,לוי: איך שלאָג דיר דײַן קאָף אין דער ערד
.די עוכר ביסט אזוי ווערט
אזעלכער קליינער יונג
.זאָל האָבן אזא פאלשע צונג

Братья решают продать Иосифа, а не убивать:
ז.19:
אָבער דאָס איז דער בעסטער אופן —
.מען זאָל אים פארקויפן

Иосиф возмущается в мешке:

[Цит. по: М.Гольдман. Музыка пуримшпилей // Из истории еврейской музыки в России. СПб., 2001. С.37-63. Оригинал нотной записи (в коллекции М.Я.Береговского, в составе машинописи 5го тома "Еврейского музыкального фольклора"): Российский институт истории искусств. Ф.45. Оп.1. Д.13. Л.122.]

Иосиф недоволен тем, что его продали чужеземным Мидянам, они и на идише-то не говорят:
Ax, got! far dir loz zajn majn buter gevejn.
Majni bruder hejsn mir mit azelxe mentšn gejn,
vos ken zejer lošn nit farštejn. (z.21)

Иосиф обращается к матери Рахели, проезжая с Мидянами мимо ея могилы:
ז.22:
,ווי שלעכט איז צו מיר, און ווי ביטער איז צו מיר
.איך בין פארטריבן געוואָרן יונגהייט פון מיר
מוטער=מוטער, טוא צו גאָט שוועבן
,און בעטן פאר מיר מיין לאנג לעבן
און פרעג — אויב עס איז אזוי רעכט
?איין ברודער זאָל דעם אנדערן פארקויפן איין קנעכט

С.23. Йосиф молится на могиле матери Рахели, Мидянин его отгоняет:

,מידן: ...הײַנט זאָגט ער צו דעם שטיין מוטער
מאָרגן וועט ער זאָגן צו איין האָלץ פאָטער.
!גיי אוועק פון דעם אָרט
!און רייד מער ניט קיין וואָרט
— ווען ניט
!וועט פארגאָסן ווערן דײַן בלוט
[Видимо, так рифмуется: ניט\בלוט]

Нафтоли, якобы, раскаивается:

ז.27:
,ווינט און וויי אויף מיינע יאָר און טאָג
!עס איז אוף מיר אוסגעגאנגען א ביטערע קלאָג

Монолог Иакова, узнавшего о гибели сына:

ז.27:
,דאָס העמדל האָב איך געטאָן גאנץ גיך דערקענען
...א ביטערע שטראָף מען וועט מיך אין גיהנם ברענען

ז.28:
,מען האָט מיר אויסגעשניטן פון לײַב
!ער איז געשטאָרבן און האָט ניט געלאָזט קיין קינד און קיין ווײַב
,וויי געשריגן, איך האָב מיט אים געלערנט תורה זייער געטרײַ
.והלך בלא בנים נקרא מת ולא חי

ז.29:
מיט א ביטער קול וועל איך שרײַען אזוי ווי איין לעמפערט
ביז איך וועל ווערן געענטפערט
(это просто офигительно!)

ז.30:
,מן הסתם האָב איך ניט געטאָן כדת נאָר שפיקולירן
.אצינד וועט מען מײַן נשמה אין גיהנם פירן
(Первую строчку я не понимаю, но всё равно потрясает.)

Яков разговаривает с волчицей:

ז.31:
:יעקב אומר להחיה, יערב זאָגט צו דער חיה
,[איך וועל דיך ניט לאָזן צו ריא [=רו
.זאָג מיר מדוע אָלכת את יוסף בני
,מיט ביטערע צרות האָסטו מיך דערדרוקט
?פאר וואָס האָסטו מיין זון פארצוקט

Волчица отметает эти обвинения:

,וויי איז מיר וואָס איך טו פון דיר אזעלכע ווערטער הערן
.אויף מיינע צרות טוסט דו נאָך מערן
,פון א ווײַט לאנד בין איך אהער געקומען גיך און געשווינד
.וואָרן עס איז מיר פארלוירן א צוטערוג (?) קינד
<...>
,עשרה ימים לא אָכלתי ולא שתיתי
בנך יוסף לא ראיתי
<...>
,איך בין איצט אין דיין האנט ,ווילסט מיר אוועקנעמען מיין לעבן
!נאָר וועסט מוזן דין וחשבון אויפגעבן
<...>
דיין תפלה וועט הש"י בודאי צוהערן
.און וועט דײַן זון צו דיר אומקערן

ענדע די ערשטע טייל

---

II ACTUS: (по сути, отдельная вещь)

ז.35:
:ויען שמעון ויאמר) הם שמעון געענטפערט און געזאָגט
,מיר זײַנען ערלעכע לײַט
.און פון כנען גאנץ ווײַט
,מיר זײַנען געקומען קויפן תבואה פאר געלט
.באווײַל עס איז א הונגער אויף דער וועלט

(ז.36 (יוסף זאגט:
[Йосиф рассказывает братьям сон (намекает):]
,האָב איך געזען איין זקן אין פאליץ שטיין
.און ער האָט געוויינט מיט א גרויס געוויין
,ער איז געשטאנען מיט דעם פנים צו דער וואנט
.און איין העמדל מיט בלוט האָט ער געהאלטן אין דער האנט

ז.37 (монолог Иегуды тихим голосом и с неожиданной метафорой, в которой слышится усталость:)
,מיר זײַנען אצינד אין א גרויסע צרה
.אויף אונזערע זינד זאָל דאָס זײַן א כפרה
,אונזער טאטע איז אלט הונדערט און דרייסיק יאָר
:און פון זיין ווײַב רחל האָט ער נאָר געהאט איין פאָר
,איינער איז געווען דער שענסטער
...איז ער ארויס פון אים אזוי ארוך פון פענסטער

ז.39: [Йосиф диктует условия.]
...און איינער זאָל ביי מיר אין דער תפיסה