tag:blogger.com,1999:blog-64136805874248712272024-03-15T06:17:58.452-07:00לא דובים ולא יערQuin redis imagine fratris.imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.comBlogger651125tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-81735972667556655582024-03-13T06:08:00.000-07:002024-03-13T06:08:03.523-07:00ציגלידלאָמיר מאַכן ציגעלע,־<br />
אײַן ציגעלע מעכאַנישע,־<br />
צו זינגן אונדז די אַריעס<br />
פֿון אָפּערע איטאַליאַנישע.־ <br />
צו קאָכן אונדז די קנעכלעך <br />
און ראָשזניטשקעס מיט מאַנדלען.־ <br />
צו ברינגען אונדז קיין אונדזער לאַנד <br />
נאָל לאַנדע שווערע וואַנדלען.־ <br />
<br />
צי וועסטו מיט איר פֿליגען?־ –<br />
צען מאָל יאָ!־ –<br />
צי וועסטו איר פֿיטערן?־ –<br />
נאַכט און יום!־ –<br />
מיט טראַקטאָרן און מיט גזר,־ <br />
מיט בראָנפֿן און מיט שנעק.־ <br />
ביז זי איז אויסגעוואקסענע <br />
צו ברינגען אונדז אַוועק.־ <br />
<br />
Let us make a goat,<br />
of iron and of gold, <br />
to wash the dish, <br />
to catch the fish, <br />
to bring us to our land fortold.imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-11179800357532389782023-11-18T04:42:00.000-08:002023-11-18T07:08:01.431-08:00eile<OL>
<li>Дешриев, Протченко. Развитие языков народов СССР в советскую эпоху. (Москва, 1968). Достаточно откровенная и, с учетом очевидных передергиваний, познавательная книга о советской языковой политике. Марр не упомянут ни разу.
<li>Вінцэсь Мудроў. Багун. Першы з сучасных беларускіх пісьменікаў, каго мне прыемна й цікава чытаць.
<li>Xiaofei Kang. The cult of the fox: Power, gender, and popular religion in late imperial and modern China. 2006.
<li>Гуськова А.П. Сопоставительная грамматика венгерского и русского языков. 2012.
<li>C.P. Cavafy. The Collected Poems: with parallel Greek text (Oxford World's Classics). 2007. Английские переводы пестры, но не слишком удачны: формальные приемы (размер, рифма) чаще всего не воспроизводятся, но и перевод при этом не подстрочно точный.
<li> Beresnevičius. Pabėgęs dvaras
<p>
Літоўцы, грэкі ды амазонкі</p>
<p>
На поўдні ад літоўцаў жылі амазонкі, якія ездзілі на коніках, стрэлялі з лукаў, займаліся лезьбійскім сэксам, палілі ды мацерна лаяліся. Літоўскія хлопчыкі на памэжжы спрабавалі да іх заляцацца, але ж дзяўчыны іх ня прынялі, хаця магла выйсьці цікавая парода.
</p><p>
Тады літоўцы празвалі іх яхіднымі бабамі. Грэкі, ў якіх з амазонкамі таксама ніц ня атрымалася, з той мянушкі вельмі рэгаталі і, каб падтрымаць літоўцаў, выдумалі яшчэ жаночае мітычнае пудзіла Яхідну, якая была да паловы жанчына, й нават вельмі прыгожая, а ніжэй атрутная гадзіна.
</p><p>
Тая Яхідна нараджала ім поўна ўсялякіх жахаў — сабаку з трымя галавамі Цэрбэра, вадзянога цмока Гідру, козачку Хімэру, толькі гэтая козачка плявалася полымем, мела галаву льва й цела зьмяі, так што нават самыя грэкі ня разумелі, чаму яна сябе ідэнтыфікавала як козачку.
</p><p>
Яхідна ўсё радзіла, так што ў Грэцыі ня стала дзе прайсьці ад шматгаловых сабакаў ды агнядышных козачак. Грэкі заблыталіся настолькі, што нарэшце далі загад стогаловаму сабаку Аргусу зжэрці Яхідну. Ён яе й праглынуў спаўшы.
</p><p>
А Цэрбэра грэкі камандыравалі ў Гадэс.
</p>
</OL>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-31595333648078390392023-10-21T11:31:00.004-07:002023-10-21T11:31:45.357-07:00eile<OL>
<li> Maya Arad. Roots and patterns: Hebrew morpho-syntax.
<li>Charles Foster. Being a beast.
<li>Austin. How to do things with words.
<li>Иванов. Блаженные похабы.
<li>Тацьцяна Барысі. Жанчына й леапард.
<li>Васіль Гігевіч. Доказ ад працілеглага (проста графаманія ў чыстым выглядзе)
<li>Agnieszka Tyszka. Zosė iš Kačių gatvės.
</OL> imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-5654699597218428862023-09-11T10:25:00.008-07:002023-09-16T09:49:56.287-07:00Yiddish brivshteler (letter templates)<ol>
<li><a href="https://archive.org/details/mikhteveivritkol00neum/page/296/mode/1up">Neumann, Moses and Cohen, Shalom.
ספר מכתבי עברית
כולל תבנית אגרות ומכתבים בלשון עבר ואשכנז
Wien, 1855. - 296 p.</a> "A book of Hebrew letters, including templates of fees and letters in Hebrew and German languages" (Sefer mikhtevey ivrit: kolel tavnit igrot u-mikhtavim bi-leshon ever ve-ashkenaz). Letter templates in Hebrew and in German (in Hebrew letters). Other editions:
<UL>
<li> 1819 is <a href="https://archive.org/details/ketavyoshertavni00cohe/page/33/mode/1up">here</a>.
<li> Another edition (Vilnius, 1864) is <a href="https://archive.org/details/ketavyosher00cohe/page/n4/mode/1up">here.</a>
</UL>
<li><a href="https://archive.org/details/shemersbriefensh00shay/page/n4/mode/1up">Shaykevich, N. M. Shomers briefenshṭeler. Vilnius, 1898. -108 p.</a>. Includes Hebrew, German in Hebrew letters (or Germanized Yiddish), some Russian and German.
<li><a href="https://archive.org/details/frenkels-libes-brif-bukh/page/n9/mode/1up">Frenkel's "Love letters writer". Warsaw: publishing "Kultur", [191?] -142 p. =
פרענקעל’ס ליעבּעס־בּריעף־בּוך. ווארשא: פערלאג ״קולטור״, [?]191</a> The examples are based on quotes from popular fiction.
<li><a href="https://archive.org/details/aynnayerbrifensh00unse/page/30/mode/1up">Ayn nayer brifenshteller in dray obteylungen... : oykh fershidene aneḳdoṭin. Vilnius, 1900. -136 p.</a> Letter templates in both Hebrew and Yiddish.
<li><a href="https://archive.org/details/haraisamerianish00harkuoft/page/n410/mode/1up">Harkavy, Alexander. Amerianisher briefen-sheler un speller : English un Yidish = Harkavy's American letter writer and speller : English and Yiddish. 1902. -410 p.</a>
<UL>
<li> Also <a href="https://archive.org/details/nybc207108/page/n4/mode/1up">here</a>.
<li><a href="https://archive.org/details/amerikanisherbri00hark/page/314/mode/1up">Harkavy, Alexander. Amerikanisher briefen-shteler.- 316 p.</a> Letter-writer in Yiddish and English. Modern republication.
</UL>
<li> <a href="https://archive.org/details/otsarmikhtavimiv00kate/page/n4/mode/1up">Katerzinski, Avraham Leyb. Otsar mikhtavim. ʻIvriyot ṿe-'Ashkenaziyot. Briefensteller. Vilnius, 1912. -121 p.</a> Examples in Hebrew and Germanized Yiddish (or Ivre Taych).
<li> <a href="https://www.nli.org.il/he/books/NNL_ALEPH990047570950205171/NLI">Bloshteyn, Oyzer Eliezer.
דער נייער פיעלפערבעסערטער בלאשטיינ'ס בריעפענשטעלער.
Vilnius, 1913. -144+20 p.</a> The new improved Bloshteyn's letter writer. Monolingual Yiddish brivenshteler. Includes italic parts.
<li><a href="https://archive.org/details/nybc202929/page/n2/mode/1up">Shaykevich, N. M. Nayer briefenshṭeler a folshṭendiger ṿeg-ṿayzer far ale ḳlasen menshen ... : ṿi azoy tsu shrayben ale sorṭen brief. New York, 1928. -124 p.</a> Only Yiddish (still quite Germanized). Includes section "Children's letters" in italics.
<li><a href="https://archive.org/details/nybc202930/page/n9/mode/1up">Shteynberg, Abraham. Shṭeynberg's brifenshṭeler. New York, 1926. -128 p.</a>
<UL>
<li> Another edition (New York, no date) is <a href="https://archive.org/details/nybc202931/page/n2/mode/1up">here</a>
</UL>
<li><a href="https://archive.org/details/nybc202486/page/n160/mode/1up">Anon. Briefenshṭeler in shraybshrifṭ enṭhalṭ fershiedene ḳurtse brief. New York, 19??.</a>
</ol>
<p>Also: <a href="https://archive.org/details/dearmendldearrey0000nakh">Nakhimovsky, Alice and Newman, Roberta. Dear Mendl, dear Reyzl: Yiddish letter manuals from Russia and America. 2014. -250 p.</a></p>
imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-14791505416390765862023-04-25T16:07:00.003-07:002023-05-21T06:51:04.054-07:00Свабода й інш. вершыкі<div>Учора пілі гарбату пад абажурам, <br />
скрыпень сабраны на Яна, то-бок у ліпні.<br />
Ўчора стаяў быў жнівень, утульны месяц.<br />
Юная ноч, калі настолькі пяшчотна,<br />
што з верагоднасьцю мусі вайна пачацца.<br />
Ціша й скрыпы, й гарбата, і пеньне лямпы.<br />
Толькі што ня хапала сподачка з мёдам<br />
ды кружалкі з Чаконай ці з Альбенізай,<br />
каб выбухнула бойня ды катастрофа.<br />
Але вайна ўжо шла, — дак няма што страціць,<br />
плюс адносна далёка, то-бок былі мы<br />
двойчы ў бязпецы: і ад таго, што ёсьць,<br />
і ад таго што раптам можа адбыцца.<br />
Ў гэта імгненьне скрыпнулі дошкі вяранды<br />
пад вагою цела, што набліжалась<br />
дзе мы сядзелі ўдвох пад абажурам,<br />
з нашай гарбатай ды зьзяньнем лыжачак ў цемры.<br />
Мы пачулі дыханьне й пахі поўсьці:<br />
рыпаючы капцюрамі па ссохлай падлозе,<br />
у кола сьвятла зьявіўся -- на анжабману --<br />
нашы сабака. Скажам, эрдэль тэр'ер, бо<br />
у'явіць тэр'ера прасьцей за ўсё.<br />
Прытуліў галаву да каленяў, а я папесьціў.<br />
Носам тыкнуўся ў голую ногу пад юпкай.<br />
Прывітаў нас як сапраўдны сабака,<br />
але потым дадаў чалавечай: Labas<br />
vakaras. Ведаеш як нікто<br />
(думаў я, каб запоўніць паўзу цішы),<br />
як я люблю выдумляць з рэчамі размовы:<br />
дыскутаваць з рабінай, з вакном ці гайкай,<br />
мовіць да мурашоў, ліхтароў ці котак,<br />
але ж я ведаю як то імагінарна,<br />
так я ведаў, што тутай была інакш.<br />
Думкі былі перабіты працягам мовы:<br />
Reikia truput pakalbėt, jei turit laiko.<br />
Man gera su jumis, bet jaučiu, dabar<br />
turiu pradėt gyventi savo gyvenimą.<br />
Atskirai. Tikiuosi, liksim draugais.<br />
Нашы сабака казаў, што ад нас сыходзе.<br />
Нібы дзіця, якое зрабілася ўзрослым.<br />
Але сабачы шлях наадваротны!<br />
Ад бяздомнага стану да спадароў.<br />
С кожнай хвілінай кабы расла адданасьць.<br />
Гэтак мы думалі часам як ён сыходзіў<br />
па прыступках зь вяранды кабы назаўжды<br />
зьнікнуць у цемры ад маяго "palauk".<br />
Мы ня бачылісь больш, але засталіся сябрамі.</div>
<p></p>
<h3>Вершнік</h3>
<div>
Хто гэта скачыць на цёмнай лашадцы,<br />
зь сінею шаблею, ў канфедэратцы?<br />
Ці ўсё зь ім у парадку?<br />
Што ён трымае там неадпусна?<br />
Тыча трубою да вуха ці вусна?<br />
Хто там за ім назадку?<br /><br />
Усё зь ім у парадку, ўсё ў парадку.<br />
Бачыў ты вершніка ды лашадку,<br />
конніка на кані. <br />
Гэта памылка, памылка зроку,<br />
што даравальна любаму воку,<br />
якое ўбачыць мяне.<br /><br />
Я есьмь памежны центаўрус нежны,<br />
ня так наяўны, як непазьбежны,<br />
сын краявідуў тых.<br />
Доня ланшаўтаў, айцец хмызьніны,<br />
клёнаў, ядлоўца, дубоў, асіны<br />
выкладчык альбо вых-<br />
авацель. </div>
<p></p>
<h3>Аб Старых Сумах</h3>
<div>
Хочыце ведаць, як у Старых Сумах сьвяткуюць сьвяты?<br />
А хаця не, лепш распавем, як адтуль вандраваць цягніком.<br />
Трэба расьсесца па местах магчыма зграбна<br />
і пачаці вязаць быццам даўно ўжо вяжаш,<br />
або чытаць, але кабы кожны свае<br />
(і ня ў голас). Карысна зерыць на шыбы,<br />
робячы выгляд узнясеньня ад краявіда.<br />
Гэта выбавіць кандуктара, вось ён цокае<br />
на металёвых пасагах ды абвяшчае:<br />
"Шаноўныя пасажыры, займайце крэслы,<br />
рушыма са Старых Сумаў да Новых Пяшчотаў".<br />
Тутака трэба адразу абодзьве далоні<br />
мігам падпхнуць пад дупу й паджаўшы губы<br />
рушыць да Новых Пяшчотаў ад Старых Сумаў.
</div>
<p></p>
<h3>З паўночы на поўдзень</h3>
<div>
Ад буйнай шэрасьці калюмнаў<br />
на поўдзень, за барокай сна<br />
туды, куды, дзе йдзе вясна,<br />
маючы твар быццам і сумны,<br />
але ж прыагаліўшы грудзі<br />
ды робячы блісканьне ног,<br />
у руцэ нясучы вянок,<br />
а ў іншай пляшку, як у людзі,<br />
— ляціць душа,<br />
між тым як цела,<br />
амаль зьмяшаўшыся сь зімой,<br />
ўжо частка глеі, жужаль, гной,<br />
ёй назірае ўслед нясьмела.<br />
Яно даўно ўжо ўся патлела.<br />
Скажы цяпер, дзе мы с табой?<br /></div>
<p></p>
<h3>Ідылія</h3>
<div>
Як жа мяне стамілі | мілітарныя маршы, <br />
Барабанныя дробы, | трубы, нячулыя свінгу,<br />
Сядай, Марыся, бліжэе, | сыграй пастаральнае нешта <br />
На флейтачцы спрацаванай | з косткі акупанта.<br />
</div>
<p></p>
<h3>Падвячорак</h3>
<div>
А ёсьць яшчэ такі выпадак,<br />
калі сабака пье віно<br />
і кажа: гэты непарадак<br />
набрыд мяне ўжо задаўно.<br />
Паветра выдае вільготы,<br />
садзіцца сонейка за плоты. <br /><br />
Я насабачылася, кажыць,<br />
мне ўсё да рэчы абыяка,<br />
хоць д'ябел на пательні смажыць,<br />
на то я, маўляў, і сабака.<br /><br />
А ёсьць яшчэ такі выпадак,<br />
калі із некалькіх шуфлядак,<br />
нясучы паніку ды жах,<br />
выпорхвае неколькі птах,<br />
і кожная ў дзюбе слоік <br />
нясе, й у кожнам малы слонік<br />
грунтуецца аб чэрэпах,<br />
у хобат трубіць урачыста,<br />
і будзіць рэха ў чэрапах<br />
запозненага трубачыста><br />
і ўсіх ня спячых па начах.
</div>
<p></p>
<h3>Аб назвах месяцаў у мовах васходна-палночнай Эўропы</h3>
<div>
З форткі ў балтыцкі Сьвет дзьмуе адразу трызнай.<br />
Нібы калісьці быў меў каляндар вялізны.<br />
Разжаніўшысь ву шчэнт, сшодшы на перапалкі,<br />
усё перападзялілі, струшчылі — на кавалкі:<br />
у тых застался бярозавы, ў гэных схавалі дубовы,<br />
а напрыклад кляновы знікл ні бы безьслядова.<br />
Куды са каляндару бяжалі мае дрэсьвіны?<br />
глог, ядловец, вяз, граб, таполя, асіна?<br />
Скажаш, мо бітва дрэваў? мо як у Тальесіна?<br /><br />
Нібы доўжылісь леты былі даўжэя году,<br />
больш ня доўжацца бо з вольхай страчэна згода.<br />
Тый памыляцецца хто дрэва прамовы малюе.<br />
Дрэвы бо ёсьць у лесе, які мысьліўца палюе.<br />
Літары зь лістаў дзьмуханца мору патрапіць сьцерці.<br />
Хмары жлукчэ над Балтыкай ні бы лістоту па сьмерці,<br />
адлюстроўваючы ў бітым люстэрцы.<br />
Адзнака любай айчызны --- нулёвая велічыня.<br />
Сымбаль кожнай мінуласьці, разам й будучыні<br />
гэта растоўчэны сподак.
</div>
<p></p>
<h3>Бел. фальклор</h3>
<div>
Каракатыца Катарына<br />
на дрэве сядзіць<br />
чакае пакуль Скарына<br />
пад ёй прайдзіць.<br /><br />
Тада яна скокнець з галіны<br />
проста на галаву<br />
Франтышку пану Скарыну,<br />
а з галавы ў траву.<br /><br />
Бо гэтак ёй завысока,<br />
а праз галаву — як раз,<br />
а праз галаву у самы раз,<br />
толькі ён ня йдзе, підарас.
</div>
<p></p>
<h3>Паўстаньне 2020</h3>
<div>
Ці не таму мяжа йдзе палуколам, <br />
што мажэц найдлужэйшы месяц года <br />
і жанчыны з вянкамі із мышэй<br />
стаяць, упхнуўшысь зрокам да сузор'яў?<br /><br />
Ці выйдзеш на гаўбец ты палуголым,<br />
ці на прашпект, пад лёзунгам "свабода",<br />
ці паднясеш навушнік да вушэй,<br />
ці паднясеш запалак да цыгаркі, — <br /><br />
Ці вышлеш поштай паштоўку з анёлам,<br />
ці ў табакерце не набудеш лёдаў,<br />
твой кожны рух і самы час худчэй<br />
падзеньне тыраніі набліжае.
</div>
<p></p>
<h3>Атэізм</h3>
<div>
Чым мне зіма падабаецца -- гэта сьвядзеньнем контаў.<br />
Кажа натура: хай паглядзім на людцкія дасягі<br />
за вылікам кантэкста, ў якім нібы што прыгожае.<br />
Хоп, і зьнікае кантэкст -- гмахі, будынкі, будкі,<br />
чыгуначныя вузлы, бятонныя ўзбярэжныя,<br />
помнікі й брукаванкі, кіёскі, масты й касьцёлы --<br />
знайходзяць сябе ў паражне, як нібы пакуль прыяцелі<br />
рабілі груповы здымак -- тло нечакана знікла.<br />
Разам з фатографам, птушкай, майстарней ды Літэрацкім<br />
правулкам. У гэтым сэнсе пан, што адправіў машыну<br />
у космас, меў дастаткова яйкаў зірнуць цьвяроза --<br />
чаго яна вартая без: прыгажунь с пасьмешкай<br />
і горсам, бяз закадровага барытона й музыкі.<br />
Але й прадбачлівасьць меў -- глядзець на гэта здалёку.<br />
Бо цалкам прадбачальна, што ўсё настолькі жахліва,<br />
пачварна, выродліва зроблена, што зроблена чалавекам,<br />
што йрвецца мімаволі : сапраўды, лепшы бы ня бачыць.<br />
І пачынаецца сьнег, які літасьціва хавае<br />
ад зроку цьвінтары, брамы, студні, а ў першаю чэгру<br />
дахі, бо зьверху глядзець асабліва балюча,<br />
напрыклад з тое машыны, што адпраўленае ў паражню.
</div>
<p></p>
<h3>Pro domo mea</h3>
<div>
,מײַנע דירה האָט דרײַ פֿענצטער<br />
:האָט דרײַ פֿענצטער מײַנע דירה<br />
,אין דער ערשטער שווימט לבנה<br />
.שלאָפֿן קראָעס אויף די דעכער<br /><br />
Mano butai tris langeliai,<br />
Tris langeliai mano bute,<br />
Antram auga gebenėlė,<br />
už lijančią uždangalą.<br /><br />
У маёй хатцы тры вакенца,<br />
тры вакенца ў маёй хатцы,<br />
у трэцем увасходзе сонца,<br />
паштальон сканчае працу.<br /><br />
Mam trzy okna ja w mieszkaniu,<br />
ja w mieszkaniu mam trzy okna,<br />
zamiast czwartego mam ścianu,<br />
ściana stara i podmokła.
</div>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-4597413106257134912023-04-25T08:05:00.002-07:002023-04-25T08:05:32.242-07:00Dark side of oral history <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGjYEpKqbIPfmHf8AtiTS3DHvN57ThmxJbjqCzCcJBS7Qs17Nq9FtByswqZeKEWOumKa6wQALk1PU8SNmZm51w4vYKAJZgz2HrGnB__qTbQujJAarFcXM4-xJZkNy5JuiNw93TbYStgyba1w-yPJf07O_DOE-Q2nYhzsP8ygJ0c-WXT-2R9ub6qRds-g/s3704/IMG_20230425_175947.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3704" data-original-width="3000" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGjYEpKqbIPfmHf8AtiTS3DHvN57ThmxJbjqCzCcJBS7Qs17Nq9FtByswqZeKEWOumKa6wQALk1PU8SNmZm51w4vYKAJZgz2HrGnB__qTbQujJAarFcXM4-xJZkNy5JuiNw93TbYStgyba1w-yPJf07O_DOE-Q2nYhzsP8ygJ0c-WXT-2R9ub6qRds-g/w518-h640/IMG_20230425_175947.jpg" width="518" /></a></div><br /><p>Sometimes as people tell their personal or family oral history, they revise their archives and delete more than preserve.</p>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-68986155829928875342023-03-16T16:59:00.004-07:002023-03-18T06:42:09.178-07:00Что я ненавижу в переводах (Обо всем родном и любимом)<p>Советская литература породила весьма специфическую школу стихотворного перевода. Самым ярким ее представителем был Маршак, учитель и наставник многих, но для разбора ниже предлагается текст рядового переводчика, выполненный в рамках той же традиции. Поскольку чем скромнее дарование, там нагляднее регулярность и проявление тенденций.</p>
<p>Специфика, о которой идет речь – это высокий уровень дистилляции текста. При переводе убираются все специфические черты стиля, поэтики, национальной специфики, эпохи, самой индивидуальности – остается лишь основная мысль и сюжет, низведенные до понимания переводчика. Из сонетов Шекспира пропадает вся баррочная громоздкая метафорика, сквозная андрогинная тема. Из Бернса удален весь его диалектно-шотландский стиль речи, на котором и держится его оригинальность, непристойности же приглажены. И т.д. (Лозинский, Мартынов, любой)</p>
<p>Ниже разобрано популярное стихотворение идишского поэта Ицика Мангера «Давайте же просто петь обо всем родном, любимом и дорогом» в переводе В. А. Дымшица (<a href="https://lechaim.ru/ARHIV/219/slovo.htm">журнальная публ. в «Лехаим» по ссылке</a>). Перевод дан в левом столбце, подстрочник в правом. Текст оригинала взят по изданию «Песни и баллады» 1952 года, которое открывается этим стихотворением, программным для Мангера (<a href="https://archive.org/details/nybc200010/page/n10/mode/2up">см. в библиотеке Спилберга</a> или <a href="https://yi.wikisource.org/wiki/%D7%9C%D7%90%D6%B8%D7%9E%D7%99%D7%A8_%D7%96%D7%A9%D7%A2_%D7%96%D7%99%D7%A0%D7%92%D7%A2%D7%9F">см. в Викитеке</a>), авторское чтение оригинала см. <a href="https://www.youtube.com/watch?v=aUgPa3cQOfY&ab_channel=YoavDolev-Hashiloni">по ссылке.</a> Английский довольно точный перевод и транслитерацию идишского оригинала можно найти <a href="https://www.museumoffamilyhistory.com/czernowitz-voices-manger.htm">здесь</a> и <a href="https://yiddishkayt.org/juxtapoetry-manger-zagajewski/">здесь вместе с комментарием</a>.</p>
<p>Стихотворение это выбрано по наглядности тех утрат, которые приносит такой перевод. Его основная тема – уходящее прошлое уклада местечек, уютный образ нищей жизни еврейской провинции. Соответственно, текст насыщен реалиями еврейского быта. Как можно увидеть из разбора, переводчик последовательно и сознательно убирает все приметы еврейскости из стихотворения, получая на выходе универсальную картину, пригодную для любой культуры и отличную от стихотворения Тарковского «Как мало тех вещей среди которых...» только большей неуклюжестью изложения и надъиндивидуальностью.</p>
<TABLE>
<tr><td>Давайте споем без затей, как всегда,</td> <td>1</td> <td> Давайте петь легко и просто</td></tr>
<tr><td>О том, с чем не вынесет сердце разлуки:</td> <td>2</td> <td>обо всём родном, любимом и дорогом:</td></tr>
<tr><td>О нищих, что в поле клянут холода,</td><td>3</td> <td>о старых попрошайках, что проклинают мороз,</td></tr>
<tr><td>О мамах, что греют над пламенем руки.</td> <td>4</td> <td>и о мамах, что благославляют огонь.</td></tr>
</TABLE>
<p>В 4 строке происходит первая решительная чистка: убрана фраза «мамы, которые благословляют огонь». В переводе они «греют над пламенем руки». Слово «благословляют» (בענטשן) в оригинале буквальное, строка описывает субботнюю молитву, во время которой старшая женщина в семье, хозяйка (поэтому «мамы») читает благословение и зажигает свечу, а затем подносит руки к ее огню. Образ этот недвусмыслен для еврейского читателя, он задает тон тому перечню «родных и любимых» вещей, который перечисляются дальше. Он же определяет топос стихотворения - вечер пятницы перед наступлением шабеса. Вместо этого русскому читателю прелагалается симметричная и почти бессодержательная картинка, на которой старики мерзнут в полях, а старухи мерзнут у камина. Исчезло время событий, исчезла еврейская специфика благословления свечи. [Поля здесь – сугубая небрежность переводчика, в стихотворении описывается местечко и нищие (בעטלער) страдают от мороза, потому что вынуждены стоять в вечер перед наступлением шабеса на улице. Кто бы им подал в полях, медведь?]</p>
<p>В плане поэтики выбранный перевод утрачивает симметричную пару «проклинать / благославлять».</p>
<!--<tr></tr>-->
<TABLE>
<tr><td>О бедных невестах, не спящих в ночи,</td> <td>5</td> <td>О безденежных невестах, что стоят со свечой</td></tr>
<tr><td>И каждая ждет, что покажется ей</td> <td>6</td> <td>пред слепыми зеркалами, поздно ночью</td></tr>
<tr><td>В зеркале, в отраженьи свечи,</td> <td>7</td> <td>и каждая ищет близкий образ (лицо),</td></tr>
<tr><td>Милый, что посмеялся над ней.</td> <td>8</td> <td>[того,] который высмеял ее любовь.</td></tr>
</TABLE>
<p>Мелочь, но бедные невесты в 5 – это просто бесприданницы, «бедные» (אָרעמע) не значит «несчастные», но только – небогатые. Но дальше тема бедняжек в переводе будет только сгущаться.</p>
<TABLE>
<tr><td>О цыганках, которым туз и валет</td><td>9</td> <td>О гадалках, которые говорят предстоящее</td></tr>
<tr><td>Помогают выдурить пятак</td> <td>10</td> <td>и выдуривают последние гроши</td></tr>
<tr><td>У брошенных жен, что клянут белый свет</td><td>11</td> <td>у соломенных вдов, что проклинают мир</td></tr>
<tr><td>И, кутаясь в шаль, уходят во мрак.</td><td>12</td> <td>и выходят сквозь задние двери.</td></tr>
</TABLE>
<p>Цыганки в 9-10 это отсебятина, русифицирующая текст (у Мангера, насколько помню, цыгане означают страстные песни), а "брошенные жены" в 11-12 это агунес (עגונות), соломенные вдовы, т.е. женщины так или иначе лишившиеся мужа, но не имеющие этому свидетельского или документального подтверждения и потому, по еврейским законам, не могущие вступить в новый брак. Картинка в этом четверостишии описывает их попытки узнать что-то о пропавшем муже и далее – их необходимость таить свою любовную жизнь, которая воспринималась бы как разврат. Поэтому они выходят через задние двери, там где их не увидят. (Мб я не вполне справедлив и «кутаясь в шаль» должно было передать ту же мысль – скрываясь. Если так, то этого не получилось, «кутаясь в шаль» читается как «замерзая».)</p>
<TABLE>
<tr><td>О служанках, что трудятся день-деньской,</td><td>13</td> <td>О прислуге, что горько и тяжко трудится</td></tr>
<tr><td>И каждая ночью в подушку плачет,</td><td>14</td> <td>и прячет лучший кус</td></tr>
<tr><td>И солдатика каждая ждет с тоской,</td><td>15</td> <td>для солдат, что приходят в ночи,</td></tr>
<tr><td>И лучший кусок для солдатика прячет.</td><td>16</td> <td>чтобы хозяева не знали.</td></tr>
</TABLE>
<p>13-16. Служанок, как и соломенных вдовушек, переводчик сделал несчастными, хотя в оригинале и те, и другие живут вопреки обстоятельствам в свое удовольствие. В оригинале прислуга не плачет в подушку, и поджидает не солдатика, а солдат во множественном числе, пашет за троих, развлекается на всю катушку и прихватывает у хозяев угощение для любовников (если, конечно, «сладок кус» не требует эротического прочтения).</p>
<TABLE>
<tr><td>Давайте споем без затей, как всегда,</td><td>17</td> <td>Давайте петь легко и просто</td></tr>
<tr><td>О том, с чем не вынесет сердце разлуки:</td><td>18</td> <td>обо всём родном, любимом и дорогом: </td></tr>
<tr><td>О мамах, что в поле клянут холода,</td><td>19</td> <td> о мамах, что проклинают мороз,</td></tr>
<tr><td>О нищих, что греют над пламенем руки.</td><td>20</td> <td>о нищих, что благославляют огонь.</td></tr>
</TABLE>
<p>В 17-20 рефрен переворачивает картинку и здесь уже попрошайки благославляют огонь в преносном смысле, потому что согреваются им – в чем и состоит игра оригинала, но переводчик загнан структурой стихотврения в угол и вынужден снова писать «греют руки». Ни в чем не виноватых мамочек переводчик и вовсе выкинул в поле, – пахать озимые?</p>
<TABLE>
<tr><td>О девушках, что младенцев своих</td> <td>21</td> <td>О девушках, что бросают в летную пору</td></tr>
<tr><td>В летних сумерках тащат, дрожа,</td> <td>22</td> <td>выблядков под чужие двери</td></tr>
<tr><td>К чужим дверям, боясь, как бы их</td> <td>23</td> <td>и дрожат перед мундирным народом,</td></tr>
<tr><td>В полицию не отвели сторожа.</td> <td>24</td> <td>что может за это отвести в тюрьму.</td></tr>
</TABLE>
<p>В 21-22 происходит следующая важная утрата: девушки подкидывают момзеров, незаконных детей (ממזרים), для которых в идише есть яркое слово, заимствованное в другие языки. Как можно видеть, уже третий куплет последовательно лишается переводчиком жизнерадостности, все льют слезы в унынии, между тем как в оригинале происходит сплошная любовь во всех недозволенных формах, происходит жизнь вопреки обстоятельствам. В переводе девушки «тащат, дрожа», но в оригинале они сперва раскидываются младенцами без всякой дрожи, а потом уже шарахаются от любых медных пуговиц, когда дело сделано.</p>
<TABLE>
<tr><td>О шарманках, чей тяжкий скрип</td> <td>25</td> <td>О шарманках, что тяжко скрипят</td></tr>
<tr><td>В бедных дворах по пятницам слышен,</td> <td>26</td> <td>пятничным вечером, в бедных дворах,</td></tr>
<tr><td>О ворах, что попались на краже белья,</td> <td>27</td> <td>о ворах, что попались</td></tr>
<tr><td>И должны теперь удирать по крышам.</td> <td>28</td> <td>и вынуждены убегать по крышам.</td></tr>
</TABLE>
<p>В 26 снова убрано ключевое указание: вместо «вечера пятницы», т.е. кануна шабеса (פֿרײַטיק בײַ נאַכט это устойчивое сочетание, обозначающее именно канун праздника субботы), остается только пятница (шарманочный день в Суздали?). Шарманщики оригинала же потому и ходят по дворам в канун субботы, что они еврейские шарманщики, катеринщики, через несколько часов и у них наступит шабес. Зачем в переводе появилось белье – полная загадка, его не требует ни оригинал, ни рифма. Видимо, это отсылка к мультфильму «Карлсон» – это там воровство белья приводит к погоне по крышам.</p>
<TABLE>
<tr><td>29</td> <td>О старьевщиках, роющихся везде</td> <td>О старьевщиках, что роются в мусоре</td></tr>
<tr><td>30</td> <td>В надежде, что счастье им улыбнется,</td> <td>и мнят, что найдут сокровище,</td></tr>
<tr><td>31</td> <td>О поэте, что неверной звезде</td> <td>о поэтах, что верили напрасно</td></tr>
<tr><td>32</td> <td>Верит напрасно, пока не свихнется.</td> <td>звезде – и сошли с ума.</td></tr>
<tr></tr>
<tr><td>33</td> <td>Давайте споем без затей, как всегда,</td> <td>Давайте петь легко и просто</td></tr>
<tr><td>34</td> <td>О том, с чем не вынесет сердце разлуки:</td> <td>обо всём родном, любимом и дорогом, </td></tr>
<tr><td>35</td> <td>О стариках, что клянут холода,</td> <td>о стариках, что бранят мороз</td></tr>
<tr><td>36</td> <td>О детях, что греют над пламенем руки.</td> <td>и о детях, что благославляют огонь.</td></tr>
<tr></tr>
</TABLE>
<p>36. Последняя строка оригинала рисует преемственность поколений, где субботнее благославение на свечу читают уже дети, в переводе дети просто любят камин.</p>
<!--
<p>В 4 строке происходит первая решительная чистка: убрана фраза "мамы, которые благословляют огонь". В переводе они "греют над пламенем руки". Слово "благословляют" (בענטשן) в оригинале буквальное, строка описывает субботнюю молитву, во время которой старшая женщина в семье (поэтому "мамы") читает благословение и зажигает свечу, а затем подносит руки к ее огню. Образ этот недвусмыслен для еврейского читателя, он задает тон тому перечню "родных и любимых" вещей, который перечисляются дальше. Он же определяет топос стихотворения - вечер пятницы перед наступлением шабеса. Вместо этого русскому читателю прелагалается симметричная и почти бессодержательная картинка, на которой старики мерзнут в полях, а старухи мерзнут у камина. Исчезло время событий, исчезла еврейская специфика благословления свечи. [Поля здесь – сугубая небрежность переводчика, в стихотворении описывается местечко и нищие (בעטלער) страдают от мороза, потому что вынуждены стоять в вечер перед наступлением шабеса на улице. Кто бы им подал в полях, медведь?]</p>
<p>Цыганки в 9-10 это отсебятина, русифицирующая текст (у Мангера, насколько помню, цыгане означают страстные песни), а "брошенные жены" в 11-12 это агунес (עגונות), соломенные вдовы, т.е. женщины так или иначе лишившиеся мужа, но не имеющие этому свидетельского или документального подтверждения и потому, по еврейским законам, не могущие вступить в новый брак. Картинка в этом четверостишии описывает их попытки узнать что-то о пропавшем муже и далее – их необходимость таить свою любовную жизнь, которая воспринималась бы как разврат. Поэтому они выходят через задние двери, там где их не увидят.</p>
<p>13-16. Служанок, как и соломенных вдовушек, переводчик сделал несчастными, хотя в оригинале и те, и другие живут вопреки обстоятельствам в свое удовольствие. В оригинале прислуга не плачет в подушку, и поджидает не солдатика, а солдат во множественном числе, пашет за троих, развлекается на всю катушку и прихватывает у хозяев угощение для любовников.</p>
<p>В 17-20 рефрен переворачивает картинку и здесь уже попрошайки благославляют огонь в преносном смысле, – в чем и состоит игра оригинала, но переводчик загнан структурой стихотврения в угол и вынужден снова писать "греют руки".</p>
<p>В 21-22 происходит следующая важная утрата: девушки подкидывают момзеров, незаконных детей (ממזרים), для которых в идише есть яркое слово, заимствованное в другие языки. Как можно видеть, уже третий куплет последовательно лишается переводчиком жизнерадостности, все льют слезы в унынии, между тем как в оригинале происходит сплошная любовь во всех недозволенных формах.</p>
<p>В 26 снова убрано ключевое указание: вместо "вечера пятницы", т.е. кануна шабеса (פֿרײַטיק בײַ נאַכט это устойчивое сочетание, обозначающее именно канун праздника субботы), остается только пятница (шарманочный день в Суздали?). Шарманщики оригинала же потому и ходят по дворам в канун субботы, что они еврейские шарманщики, катеринщики, через несколько часов и у них наступит шабес. Зачем в переводе появилось белье – полная загадка, его не требует ни оригинал, ни рифма. Видимо, это отсылка к мультфильму «Карлсон» – это там воровство белья приводит к погоне по крышам.</p>
<p>36. Последняя строка оригинала рисует преемственность поколений, где субботнее благославение на свечу читают уже дети, в переводе дети просто любят камин.</p>-->
<p>Довольно незначительные обобщения в ключевых местах полностью меняют изображаемую картину. Оригинал описывает неуемную жизнь еврейского местечка с амурами, шашнями, нагулянными детьми, погонями по крышам, чудаками, попрошайками, жизнь тяжелую, бурную и неунывающую – даже мусорщики надеются здесь отыскать сокровище – и все это обнимает благословение наступающей субботы. Перевод предлагает размытый и обезличенный образ интернационального уныния в провинциальной глуши, но без момзеров, агунес, и шабеса. В переводе не осталось ничего еврейского. Хотя оригинал был заострен на описании именно еврейского мира – объекта авторской ностальгии.</p>
<p>Одновременно с этим пропали также и черты легкомыслия: проказливые служанки и озорные вдовушки стали заплаканными брошенками, девицы нагулявшие живот утратили задор, с которым разбрасывают момзеров. Характерная черта советского перевода это сглаживание непристойностей, а в этом стихотворении бесстыдство и эротика проходят из куплета в куплет, иначе откуда бы взялись дети в завершающей строке.</p>
<p>Эти мелкие изменения полностью стирают все основные черты поэтики Мангера – смесь еврейской религиозной традиции, легкой эротики и ностальгии по детству.</p>
<p>***<p>
<p>Ненавижу я такой тип перевода вот почему. Он отвергает обе модели Ортеги-и-Гассета – не приближает текст к читателю, адаптируя под культуру читателя и не приближает читателя к тексту, адаптируя его к культуре за текстом. Возможен и третий путь – создание оригинального произведения на основе чужого, авторизованный перевод (как у Чуковского), – но и этого здесь нет. Над стихами совершают «вдвойне кощунственный обряд», они лишаются своеобразия оригинала и не обретают новой индивидуальности. На уровне лингвистическом я описал технику такого перевода в «<a href="https://mastul.blogspot.com/2018/08/blog-post.html">Рапорте</a>» – это двустороннее обеднение текста при переносе. Читатель, таким образом, получает эрзац – картонную болванку, выдаваемую за объект из плоти и крови. Это может звучать общо, поэтому своим претензиям я предпослал разбор конкретного стихотврения, в котором постарался показать, к каким сильным искажениям может приводить такое, на первый взгляд, невинное и даже неизбежное утрирование.</p>
<p>Если же говорить о причинах популярности этой школы перевода, то мне кажется, что она удовлетворила идеологическому запросу, имевшемуся в СССР с начала 1930х годов. С одной стороны, с момента сворачивания политики «коренизации» (приоритета развития нац. меньшинств) и, соответственно, расширения русификации нац. республик и нац. меньшинств возникла идеологическая потребность в гегемонии русского языка и русской культуры над прочими культурами и языками народов СССР. (Что нужно было сразу для двух целей – развития русского языка и русской культуры как лингвафранки, языка- и культуры-посредника внутри СССР и для вытеснения, поглощения в перспективе других языков и культур – мне представляется, что обе эти задачи ставились одновременно и реализовывались одновременно). Такой перевод как нельзя лучше подходил под эти цели – он создавал эрзацы чужих культур, одновременно закрепляя приоритет русской культуры. То есть, Шекспира и Мангера не нужно читать в оригинале, они есть и на русском, а вместе с тем при таком переводе и Шекспир, и Мангер будут на русском заведомо слабее, чем любое оригинальное произведение написанное по-русски.</p>
<p>Одновременно с развертыванием описанной политики, т.е. с возрастанием идеологической и практической роли русского языка, вырастает и уровень нормативированности самого русского языка. Начиная с 1930-х годов из русского стремительно исчезают диалекты (по преимуществу, вместе с носителями), разнообразие речевых стилей убывает. К концу 1980-х СССР приходит к обществу, лишившемуся просторечия, обществу, где люди разговаривают совершенно одинаково на улице и в телевизоре, на Дальнем Востоке и на Западе. (Чтобы оценить зашкаливающий уровень нормативности современного русского языка, достаточно сравнить его с другими, например, с литовским, в котором «стандарт», «литературный язык» вообще не является ни для кого родным и требует отдельного изучения – и это скорее правило для большинства культур, а русский случай как раз исключение.)</p>
<p>Дистиллированный перевод, отфильтровывающий любые отклонения, нормативирующий и обезличивающий – он как нельзя лучше подходит под такую стратегию развития русского языка, он служит расширению сферы использования стандарта. Он служит символическим воплощением выбранной теплохладной модели, – подобно тому как сам язык лишается своих экстремумов, точно также их лишается и перевод.</p>
<p>***</p>
<p>tbc</p>
imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-26852606362553156622022-12-04T04:40:00.004-08:002023-01-01T13:43:47.702-08:00eile<UL>
<li>Кивиряхк. Былое как голубые горы.
<li>Tungal. Neitsi Marja neli päeva. (Русский перевод хороший, но сильно отцензурирован, начиная от названия, и слаб там, где в оригинале характерная игра слов.)
<li>Valk. The black gentelman.
<li>Juhan Aul. Антропология эстонцев, Mõned reakesed etc.
<li>Eesti keele hääldus (Asu, Lippus jt.)
<li>Trachtenberg. Jewish magic.
<li>Isidor Levin. Meenutusi.
</UL>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-54922830664320157702022-08-20T21:51:00.001-07:002022-08-20T21:51:32.991-07:00eile<OL>
<li>«Поздняя греческая проза I-V в н.э.». Каллистрат, Филострат, Хризостом, Ахилл Татий, Лонг, Ксенофонт Эфесский, Артемидор, История Аполлония, Андокид, Фукидид, Полибий, Флугентий. etc.
<li>Stith Thompson. A folklorist's progress.
<li>Walter Anderson. Две книжки про эксперимент.
<li>Tove Jansson. Kometo en Muminvalo.
<li>Rowling. Hari Potter kaj la Sxtono de la Sagxuloj.
<li>Bulgakov. Fataloj ovoj.
<li>Lem. Ciberiado.
<li>Louise Rennison. Laižiako koeficientas 25 su puse.
<li>Zeligas Kalmanovičius. Viltis stipresnė už gyvybę (Vilniaus geto dienoraštis). Vilniaus Gaono žydų istorijos muziejus, 2021.
</OL>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-33354527821036533242022-02-03T06:51:00.002-08:002022-02-03T06:51:34.712-08:00Films of Artūras Barysas "Baras" on the web<OL>
<li>2000: <a href="https://www.youtube.com/watch?v=Ay0hGMcsdBg">Perception / Suvokimas</a>
<li>1982: <a href="http://istorija.kinomegejai.lt/arturas-barysas-baras-akivaizdu-bet-neitiketina/">Obvious and yet incredible / Akivaizdu, bet neįtikėtina</a>
<li>1980: <a href="http://istorija.kinomegejai.lt/arturas-barysas-baras-jo-iesko/">Wanted / Jo ieško</a>
<li>1979: Her love / Jos meilė: <a href="https://vimeo.com/7592853">1st</a>, <a href="https://vimeo.com/7596433">2nd</a>, <a href="https://vimeo.com/7596749">3rd piece</a>
<li>1978: <a href="https://vimeo.com/7564659">Snow / Sniegas</a>
<li>1978: <a href="http://istorija.kinomegejai.lt/arturas-barysas-baras-b-ir-c/">B and Ch / B ir Č</a>
<li>1977: <a href="http://istorija.kinomegejai.lt/arturas-barysas-baras-tas-saldus-zodis-laisve/">This sweet word / Tas saldus žodis</a>
</OL> imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-47430794394841646722021-12-24T01:00:00.016-08:002022-02-05T14:37:28.841-08:00"Apollo po kolędzie" przez Jana Czeczota<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.1//EN"
"http://www.w3.org/TR/xhtml11/DTD/xhtml11.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml">
<head>
<style type="text/css">
/* PLAYS */
.act p {
text-indent:0;
margin:0 0 .5em 1em;
margin-top:0;
margin-left:1em;
margin-bottom:.5em;
}
.scene { margin-bottom:3em; }
.speaker {
float:left;
margin-left:-1em;
margin-right:1em;
}
div { margin-bottom:1em; position:relative; }
h1,h2,h3,h4,h5,h6 {
margin:1em auto;
text-align:center;
}
/*
.stanza {
margin:1em auto;
width:70%;
position:relative;
}
.stanza p,
.hang /* hanging indent */
{
text-align:left;
text-indent: 0em!important;
margin:0 0 0 2em!important;
}
.poemex {
margin:1em auto;
width:80%;
position:relative;
}
.speaker {
float:left;
margin-left:0em;
margin-right:1em;
}
.tab {
display: inline-block;
margin-left: 40px;
}
.speech { margin-left:1em; } /* DEPRECATE */
.stage,
.stage p {
font-style:italic;
text-indent:0;
}
li span.speaker,
span.name,
.stage span.speaker,
.stage em {
font-style:normal;
}
</style>
<title>Апалён на калядках: Тытул</title>
</head>
<body>
<!--<UL>
<!--<LI><a href="https://drive.google.com/file/d/1ZvoXaWtk8Wi_a1o6qrd0_OFmUCQ1mZIA/view?usp=sharing">pdf</a>
<LI><a href="https://drive.google.com/file/d/1-ZpMU9RFuz70u4rrTwZy9uam8v-0fY5E/view?usp=sharing">epub</a>-->
<p> Pdf ды epub выкладзеныя ў <a href="https://kamunikat.org/?pubid=61107">бібліятэцы Камунікат.</a> (Дзесь пакінуты <a href="https://drive.google.com/file/d/1iGdfYRfASeD0OkdYbdTZyBTtS2swtHyZ/view?usp=sharing">mobi</a> для эстэтаў.)</p>
<!--</UL>-->
<HR>
<center>
<div id="titlepage" class="titlepage">
<p> </p>
<p> </p>
<h1 class="title sc">Ян Чачот<br/><br/>
<span class="fs200">Апалён на калядках<a href="#fn0" name="nf0">*</a></span></h1>
<p>Караткахвільля ў двох актах</p>
<p> </p>
<p> </p>
<div><p><i>Сцэнка ў Вільні.</i></p>
</div>
<hr/>
<!--<h2><span class="author fs200">Ян Чачот</span> </h2>-->
<!-- Караткахвільля ў двох актах. -->
<p> </p>
<p> </p>
<div>
<center>
<p> Трапяць ў кожную справу аўтара гуморы.<br/>
Мабыць сьмяшней пісаў бы, калі б ня быў хворы.</p>
</center>
</div>
</div></center>
<div id="characters" class="frontmatter">
<center>
<div class="header">
<h3>Асобы</h3>
</div>
<div class="stanza">
<p class="stanza"><span class="name">Апалён</span></p>
<p class="stanza"><span class="name">Каліёпа</span></p>
<p class="stanza"><span class="name">Мэльпамэна</span></p>
<p class="stanza"><span class="name">Эўтэрпа</span></p>
<p class="stanza"><span class="name">Тальля</span></p>
<p class="stanza"><span class="name">Эрата</span></p>
<p class="stanza"><span class="name">Мэркуры</span></p>
<p class="stanza">і ўсе тутака сабраныя Філяматы</p>
</div>
</center>
</div>
<div id="act1" class="act">
<div class="header">
<h3>АКТ I.</h3>
<p></p>
<center><span class="stage">Тэатр прадстаўляе пляц перад ратушай.</span></center>
<p></p>
</div>
</div>
<div id="act1.1" class="scene">
<h4>Сцэна 1</h4>
<p><span class="stage"></span></p>
<center><i>Апалён, Каліёпа, Мэльпамэна, Эўтэрпа, Тальля.</i></center>
<p></p>
</div>
<div>
<p>
<span class="speaker">КАЛІЁПА:</span> Дзе ж бавіць час дагэтуль нашая Эрата? </p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Дык ў кляштары быць мусі, у жалезных кратах <br/>
намаўляе каханьня канцэптамі мнішак,<br/>
разбуральней зьвясьці каб у кельлях брацішак.</p>
<p><span class="speaker">МЭЛЬПАМЭНА:</span> Да д’ябла, навярняць ёй тую злую лусту,<br/>
дурных мнішак растрэсьць, ці іх мніхаў заклустых.<br/>
Тлушчам карак зарослы, глузд поўны дурноты, <br/>
не ўяўляюць, што ёсьць то — парнаска вабнота.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Аднак выдралі колісь, як бабры суворы, <a href="#fn1" name="nf1">[1]</a><br/>
з Абеляра кавалак членаў некаторы,<br/>
бракавала пяшчотаў хаця па той страце,<br/>
Элаіза але ж аб пачуцьцёвай латцы<br/>
не рашалася й думаць...<a href="#fn2" name="nf2">[2]</a></p>
<p><span class="speaker">ЭЎТЭРПА,</span> <span class="stage"><i>перарываючы:</i></span> <span class="tab"></span> Апалён, даволі! <br/>
Бачыш, што мы кабеты, але са злой волі<br/>
невыхавана шчокі нам фарбуеш ружай.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Вас, кабеткі, ня мусіць гэта ўразіць дужа.<br/>
Ледзь сяляначцы міне любой год дванаццаць,<br/>
пра ўсё яна выдатна сьпела ўжо дазнацца.<br/>
Сьцеражыцеся верыць анёлкам цнатлівым,<br/>
встыд ня знаны іх душкам, ледзь пыскам ўласьцівы.<br/>
Вам агулам, паколькі вы ёсьць багавіцы,<br/>
ўжо саромна ня ведаць пра...</p>
<p><span class="speaker">ТАЛЬЛЯ:</span> <span class="tab"></span><span class="tab"></span> Но супыніся! <br/>
Зьлішаюцца на сьвеце жанчыны павагі:<br/>
цяпер і мы?</p>
<p><span class="speaker">МЭЛЬПАМЭНА:</span> <span class="tab"></span> На жаль...</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН,</span> <span class="stage"><i>перадразьньвае</i></span>: <span class="tab"></span> На жалік усялякі. </p>
<p><span class="speaker">ТАЛЬЛЯ:</span> Уздыхаць няўжо варта праз той тупы зашчык?<br/>
Сорам хай, Апалёне, схопіць тваю пашчу.<br/>
Кепска ты разважаеш аб жаночай цноце.<br/>
Лепш пакайся ў паводзін асобных брыдноце;<br/>
ганебныя ўзгадай ўсе выпадкі, калі ты<br/>
адскокваў прэч як палкім узварам абліты.<br/>
Навыперадкі з Дафнай як прайшлі, удала?<br/>
Ге?</p>
<p><span class="speaker">ЭЎТЭРПА,</span> <span class="stage"><i>зь іроніяй</i></span>: Яшчэ б паганяўся, ў дрэвах быў сьвет цалы. </p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Аб чым, сёстрачкі, спрэчка? Не аб цноце справа, <br/>
якую вы як лісы пяеце яскрава. <a href="#fn3" name="nf3">[3]</a><br/>
Пра багатэль вядзецца — ці кабеты знаюць?<br/>
Я мяркую, што знаюць, паколькі ўцякаюць. </p>
</div>
<div id="act1.2" class="scene">
<h4>Сцэна 2.</h4>
<p></p>
<center><span class="stage"><i>Тыя ж і Эрата, якая ўбягае засапіўшыся.</i></span></center>
<p></p>
</div>
<p><span class="speaker">УСЕ:</span> Адкуль нясесься?</p>
<p><span class="speaker">ЭРАТА:</span> <span class="tab"></span> Дайце, калі ласка, продых.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Схаваў для ёй сьляды сьнег у вулках, гародах.<br/>
Мусі быць, увіналась за якімсь рарогам, <a href="#fn4" name="nf4">[4]</a><br/>
за паэтам, мусі быць, мізэрным ды ўбогім,<br/>
што пазяхае, пёрка грызе, горбіць спіну,<br/>
але ж ані зярна, ледзь дае шалупіну.</p>
<p><span class="speaker">ЭРАТА:</span> Дай спокуй. Стаміў зараз мяне ўжо твой досьціп.</p>
<p><span class="speaker">ТАЛЬЛЯ:</span> А й віскамі таксама нас ўжо кроіць досыць.<br/>
Заўжды квасная, ўцеха ня здобіць выразу.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Прымушае, вядома, любоў да грымасаў.</p>
<p><span class="speaker">ЭРАТА:</span> Нечуваную маю аднак перашкоду:<br/>
за заклікам мне заклік парушае згоду.<br/>
Пляміць вершамі кожны, хто жыве, кахае,<br/>
кожны, хто весяліцца, кожны, хто ўздыхае.<br/>
Кожны вывудіць вершам хцэ свае турботы,<br/>
Полюксам паклянуся, згіну ад грызоты.<br/>
З невукамі бяда мне! Горн цыклопскі хіба<br/>
вагонь у іх разпаліць: вершы за ўсе хібы.<br/>
Загінулі Авід’і ды зніклі Тыбулы.</p>
<p><span class="speaker">КАЛІЁПА:</span> Ах, сёстранька, палову ты навіны чула.<br/>
Як не пяўся сусьвет у надзвычайнай меры,<br/>
ні Віргілія зноў не радзіў, ні Гамэра.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Грымасьніцы, няўжо у даўнейшым акрэсе<br/>
было расло паэтаў як грыбоў у лесе? <br/>
Зноў стварыце Гелену, зноў спаліце Трою,<br/>
і зараз апяюць вам тут “мужа ды зброю”.</p>
<p><span class="speaker">ЭРАТА:</span> Шлях іншы раю: аюсь, прэч з боскага грона!<br/>
Адбудуй Трою, пасьві зноў гурт Ламядона.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Перчызны маеш. Але дзе ж тая цукрова,<br/>
што цепліцца на вуснах каханачкаў, мова?<br/>
Быў бы жанчынай, трэснуў бы ад абурэньня.</p>
<p><span class="speaker">ЭРАТА:</span> І не дарма. Але ж і мы жа не з каменьня.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Пагаднюся. Выдатна натура зрабіла,<br/>
што бруіць ў сэрца ваша так мяккасьці сілу,<br/>
няпоснай дозай міласьць падліўшы уласна.<br/>
Палаеш сердаваньнем? Пахвалі — ў міг згасла. <a href="#fn5" name="nf5">[5]</a></p>
<p><span class="speaker">ЭРАТА:</span> Зьняслаўленьне, аблыга.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> <span class="tab"></span> Вось, на балбатаньне<br/>
заносьціцца гутарка. Спыніма цаўганьне.<br/>
Нас маркота даймае, кіслыя звад скуткі<br/>
Ось, праекцік падам я вам, пані, малюткі.<br/>
Абвінулі ўсё места каўбасачак нізкі,<br/>
хрысьцьянскіх тых календаў часы зусім блізка. <a href="#fn6" name="nf6">[6]</a><br/>
Учынім кратахвільлю. Зараз нам Мэркуры<br/>
ўсім дастрочыць габіты, столы ды каптуры.<br/>
Пайдзьмо сьпяваць каляд у скуры іхніх мнішкаў,<br/>
атрымаем пацеху, заадно ж і кішкаў.<br/>
Хто за плянчык мой?</p>
<p><span class="speaker">КАЛІЁПА:</span> <span class="tab"></span> Супраць яго я адразу.<br/>
Зманашыцца Парнаскам? Новая абраза!<br/>
З блюзьнерамі, што зжылі нас з цэлага сьвету,<br/>
мы братацца вопраткай мусім? Што жа гэта?<br/>
Іх выбляцкія песьні, чужыя Кастальлі <a href="#fn7" name="nf7">[7]</a><br/>
сьпявайма? Да чаго жа гэта мы дачакалі?</p>
<p><span class="speaker">МЭЛЬПАМЭНА:</span> Ўзносісься чаму гэтак? Паскрамні імкненьні:<br/>
трэ пільна асэнсоўваць, а ня ліць гняўленьні.<br/>
Патуль Алімп ў пашане, патуль Зэўс ў павазе,<br/>
пакуль у модзе Дэльфы й піфія ў экстазе. <a href="#fn8" name="nf8">[8]</a><br/>
З клёката арлоў покі, з крумканьня вароны<br/>
прарок, у ашуканьня штуцы незраўнёны,<br/>
аракул мудрагельны марочыў галовы,<br/>
што вытхнулась аднак ня адхаяў нанова.<br/>
Тады прыйшоў габрэйчык, што ўваскрос памёршы,<br/>
прыйшоў ды шык парнаскі праз тае пагоршыў. <a href="#fn9" name="nf9">[9]</a><br/>
Чалавек, уцяміўшы, цяпер замест мноства<br/>
шанаваць пачаў нейка трохгалова боства.<br/>
Як перамены ў людзкім век стварае целе,<br/>
так зь вякоў цягам ў думках зьмяненьні пасьпелі.<br/>
Упаў паляк, маскаль тож западзе, магчыма;<br/>
што праз тысячу будзе год, — не прадбачыма.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Брава, сястра! Адкажаш чым ёй, Каліёпа?</p>
<p><span class="speaker">КАЛІЁПА:</span> Аргумэнт годны. Мушу тут адступіць, то-бок,<br/>
ў гэтым радку, цяпер кабы зайсьці з другога...</p>
<p><span class="speaker">МЭЛЬПАМЭНА:</span> Зь якога там яшчэ?</p>
<p><span class="speaker">КАЛІЁПА:</span> <span class="tab"></span> Вось, напрыклад, зь якога:<br/>
ці ня сорам то граць нам ролю тых істотаў,<br/>
паўстае ад чыіх дзеяў ў сэрцы брыднота? <a href="#fn10" name="nf10">[10]</a><br/>
Згадайце крыжакоў, што з ксяндзоўскай падцкоўкі<br/>
інкавай дзеля хросту лілі рэкі кроўкі.<br/>
Скрышанае жазло ўжо гэных Рыбаловаў,<br/>
пад кім сусьвет, як студэнт пад фэрлай Лаёлы <a href="#fn11" name="nf11">[11]</a><br/>
енчыў ды год “Альварам” дзесяць марнаваўся,<br/>
пакуль аб мэтах веры ўрэшты здагадаўся. <br/>
Нашага не мінула тэж тая дрэнь краю.<br/>
Хто Варненчыку страціць галаву параіў? <a href="#fn12" name="nf12">[12]</a><br/>
З чыёй Жыгімонт Аўгуст, ня меўшы разводу,<br/>
нам на трон не пакінуў спадчыннага плоду?<br/>
Сам пакінуў народ, не перабраўшысь шлюбам,<br/>
тым дзьверы адчыніў для расткоў прыйшлай згубы... <br/>
Хто выдраў, спакушаны праз цара падманы,<br/>
заўчасным перамір'ем плады з рук Стэфана?<br/>
Хто рохлю Жыгімонта, набіўшыся ў судны,<br/>
на шведаў разаніны для пхнуў неабуднай? <a href="#fn13" name="nf13">[13]</a><br/>
— Зграя, што пажырае сваіх жа авечак.</p>
<p><span class="speaker">МЭЛЬПАМЭНА:</span> Давандравала ўжо да дальніх ты мясьцечак.<br/>
Апінью робіць век.</p>
<p><span class="speaker">КАЛІЁПА:</span> <span class="tab"></span> Ня век, але жа людзі.<br/>
Чаму ў жалезнае іх трэ трымаць аблудзе?</p>
<p><span class="speaker">МЭЛЬПАМЭНА:</span> Хай так будзе: пашаны вартыя бязь меры<br/>
дэвізы, што штурхнулі алімпійску веру,<br/>
затое цьму людзей, хто жыўшы воўчай зграяй<br/>
ў драпежніцтве, па сьвету няспынна блукалі,<br/>
яны зьбілі ў суполку адну з ўсіх народаў,<br/>
даўшы мірнай грамады паспытаць свабоду.</p>
<p><span class="speaker">КАЛІЁПА:</span> Ці бязь сялібы грэкі ці рымляны былі? <a href="#fn14" name="nf14">[14]</a></p>
<p><span class="speaker">МЭЛЬПАМЭНА:</span> А нібы ў Картагене нас неяк хвалілі?</p>
<p><span class="speaker">КАЛІЁПА:</span> Прагнеш збароць? Ахвоты ня маю нанова<br/>
біцца ані спрачацца. Складзема дамову.<br/>
Ай, вопраткі ўсё глупствы: сэрца грунт, ды цнота;<br/>
хоць ва што абкруціце. Каптур, фрак, капота,<br/>
маска маскай; а што пад ёю там схавана,<br/>
разгадвае няхай той, каму тайн жадана.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Рахманасьць Каліёпы, дальпан, ухваляю.<br/>
Чаму ўжо нам злавацца на папоў гультаяў?<br/>
Разумнейшыя ёсьць і зь іх, што нас шануюць.<br/>
Паэты ўсе як боства нас паўсюль трактуюць.<br/>
Хай нам не ахвяруюць нізкія істоты,<br/>
дык кпіць з гальца, хто мае сам чырвоны злоты.<br/>
Хадзема да Мэркур’я, шаноўныя дамы:<br/>
ён здабыў ужо ўбраньне, апрануўся сам і<br/>
найдзіўнейшую выбраў ролю арганіста,<br/>
Я буду ксёндз, а вы хай хлопчыкі харысты.</p>
<div id="act2" class="act">
<div class="header">
<h3>АКТ II.</h3>
<p></p>
<center><span class="stage"><i>Тэатр прадстаўляе пакой, дзе бавімся.</i></span></center>
<p></p>
</div>
<div id="act2.1" class="scene">
<h4>Сцэна 1</h4>
<p></p>
<center><span class="stage"><i>Мы ўсе, сколькі ні ёсьць нас.</i></span></center>
<p></p>
</div>
<p><span class="speaker">ЯРАШ <a href="#fn15" name="nf15">[15]:</a></span> Чаго жа, ці інтрыга кепска заснавана?<br/>
Зан Адама дурачыў, Адам чмурыў Зана.<br/>
Стрэсуе Адам, ямбаў бо Тамаш ня піша...<br/>
Але стварыў зь іх двох ня толькі ямб спарыша, <a href="#fn16" name="nf16">[16]</a><br/>
дзьве часткі, пэўна? Пэўна! Словам, плянамерна<br/>
дураныя падвойна, патройна, пачцьверна! <a href="#fn17" name="nf17">[17]</a><br/>
або, “дурнямі” зваць вас мне прасьцей, як Яся<br/>
калісьці зваў.</p>
<p><span class="speaker">АДАМ <a href="#fn18" name="nf18">[18]</a>:</span> <span class="tab"></span> Сапраўды, перамога ваша. <br/>
Тамаш зламаў басолю мне тутка да рэшты.<br/>
Пытаю “Маеш ямбаў”? Мне адказ “Цо хцэш ты?<br/>
Якіх ямбаў? Чаму бы? Каму бы? Навошта?”<br/>
“Ці ўзяў ты з пошты ліст мой?” “Што яшчэ за пошта?<br/>
Што табе трэ? Адлезь ты! Якога там ліста?”<br/>
“Вось дуда! бадай д’яблаў праглынуў ты трыста.<br/>
І што мая гулянка?” — “А што?” — й рот разявіў<br/>
свой з подзівам фальшывым: падмануў уяве, <br/>
абкруціў як авечку.</p>
<p><span class="speaker">ТАМАШ <a href="#fn19" name="nf19">[19]</a>:</span> <span class="tab"></span> Ці ж ня маю я-та <br/>
досыць ў галаве думак сваёй дурнаватай,<br/>
кабы ня мог канцэптам...</p>
<p><span cass="speaker">АДАМ:</span> <span class="tab"></span> Як хвасьцінай целя.</p>
<p><span class="speaker">ТАМАШ,</span> <i>сьпявае, намагаючыся зацьміць голас Адама</i>:<br/>
А, ан, бе, це, дэ, э, эф, ле, ле, ле, ле, ле, ле. </p>
<p><span class="speaker">АДАМ:</span> Но, насіць яму трэба ў кішэні арганы, <br/>
кабы пад час (часты толь) над ім насьмяяньня<br/>
заглушаць мог зьдзекліўцаў.</p>
<p><span class="speaker">ТАМАШ:</span> <span class="tab"></span> Мосьці дабрадзею,<br/>
досьць ў галаве маю для канцэптаў алею...<a href="#fn20" name="nf20">[20]</a></p>
<p><span class="speaker">АДАМ:</span> Алеі твае посна ёсьць запраўка, бозна<br/>
ў якой капусьце гразнуць...</p>
<p><span class="speaker">АНУФЭР <a href="#fn21" name="nf21">[21]</a>:</span>
<span class="tab"></span> Што сьмяецца Ёзэф,<br/>
тарашчучысь старальна гэтак у клеянкі?<br/>
Кабаначак ўсё роўна там няма каханкі. <a href="#fn22" name="nf22">[22]</a></p>
<p><span class="speaker">ЁЗЭФ <a href="#fn23" name="nf23">[23]</a>:</span>
А хто можа знаць, што жа ў мяшку тым схавана?<br/>
Мо клеянка тая на думкі пра кахану<br/>
наводзіць?</p>
<p><span class="speaker">АДАМ:</span> <span class="tab"></span> Як-як? Раптам ўжо была кахана?</p>
<p><span class="speaker">ЁЗЭФ:</span> Дзяўчын суполка міла ёсьць ня толькі Янам.<br/>
Ня толькі Тамашамі граюцца для пані<br/>
канцэрты, ў мыльнай пене тонучы у ваньне.<br/>
Ой, ня верце выгляду — падманвае вочы:<br/>
пад кажухом бараньнім часам ходзіць воўчык.<br/>
Вось Шырокі, Шырокі, Шырокі, Шырокі <a href="#fn24" name="nf24">[24]</a><br/>
з Занаўскай бурнай пены разьліўся ў патокі,<br/>
кувэрцікаў шэраг і ён, пяшчоты поўны,<br/>
уздыхае, ўздыхае, ўздыхае аб Л-оўне. <a href="#fn25" name="nf25">[25]</a></p>
<p><span class="speaker">ЯН <a href="#fn26" name="nf26">[26]</a>:</span>
Дзіва! Дык што ж рабіць на гэткім благім сьвеце?<br/>
Палову часу працы аддаць, поў — кабеце!<br/>
Дальбог, ці трэба заўжды <i>X</i>-м глузды прудзіць? <a href="#fn27" name="nf27">[27]</a><br/>
Ці фэніксы мы з баек ужо, а ня людзі,<br/>
прызначаныя быццам род з попелу множыць?<br/>
Нам даць трэба дзяўчынку, сьвежу ды прыгожу.</p>
<p><span class="speaker">ЁЗЭФ,</span> <i>перарываючы</i>: Ат брэдзіш.</p>
<p><span class="speaker">ЯН:</span> <span class="tab"></span> Ты, дарэчы, філязоф бурклівы,<br/>
як у Ўкраіну ўцёк, дык як коцік юрлівы,<br/>
асвойтаўся зь дзяўчамі нейкімі імкліва,<br/>
да таго, што ажно ўраз перастроіў ліру, <br/>
кінуўшысь да Адама ў лістах ў тон вясёлы.<br/>
Кожнаму любоўныя ведамы мазолі.<br/>
Але скажы, з клеянкі што там натарашчыў?</p>
<p><span class="speaker">БАЖЫДАР <a href="#fn28" name="nf28">[28]</a>:</span>
Ён жа Мармыт, сабе пад нос загдырыць злашча.</p>
<p><span class="speaker">ЁЗЭФ:</span> Ня гдыру... але мусіў клеіць я клеянкі,<br/>
якія ты меў клеіць, каб табе каханкі<br/>
галаву ня тлумілі. </p>
<p><span class="speaker">ЯН:</span> <span class="tab"></span> Но, вось ёсьць нагоды.<br/>
Паведай, Адам, вочка чорнае малодай<br/>
Нелавіцкай прыйшлося як табе, да смаку?<br/>
Ці ня уграз ты ў Коўне часам, небараку?</p>
</div>
<div id="act2.2" class="scene">
<h4>Сцэна 2</h4>
<p><span class="stage"></span></p>
<center><i>Уваходзяць убраныя:<br/> Апалён за ксяндза,<br/> Мэркуры за арганіста,<br/> Музы за хлопчыкаў ды скрыпачоў.</i></center>
<p></p>
</div>
<div>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Няхай жа будзе Езус Хрыстус пахвалёны!</p>
<p><span class="speaker">МЫ:</span> На векі вечны амен.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> <span class="tab"></span> Нованараджоны<br/>
У бятлемскім мясьцечку з паненкі Марыі<br/>
насьцежыць брамы моўнай мне дэбашэрыі.<br/>
Прэч, Дэмасфэн, паганін з сваёй эляквэнцай:<br/>
сьвяты дух рушыць губы мае, нос, каленца. <a href="#fn29" name="nf29">[29]</a><br/>
Нішто ўжо урны, флюкты з якіх Гіпакрэны<br/>
нясуць, бурачы скалы, струмені натхненна.<br/>
Пад шчасных рыю мора аўспіцый я гаслам,<br/>
быццам нашмальцаваўшы вусны новым маслам. <a href="#fn30" name="nf30">[30]</a><br/>
Як Эўксін словы льюцца, як Мэдытэраны,<br/>
віншаваць Ясьвельможных імі хачу панаў.</p>
<p><span class="speaker">ТАМАШ:</span> Моцпане, сохне рот, трэ візіт да келіху.</p>
<p><span class="speaker">ЯРАШ:</span> Гэй, дай яму патрызніць яшчэ далей крыху.</p>
<p><span class="speaker">МЭРКУРЫ:</span> Як валы ды аслы, як сарокі, вароны,<br/>
папугі й совы, б’ючы нізкія паклоны<br/>
носам, каленьнем, выем, карканьнем, шчабетам,<br/>
мелі сэрцы напханы радасьці паштэтам,<br/>
як mundi redemptor на духмяным пярнаце<br/>
ляжаў ў выжолабленым каня маестаце,<br/>
гэтак будзьма вясёлы!</p>
<p><span class="speaker">УСЕ, <i>перабіваючы</i>:</span> <span class="tab"></span> Брава, біс, узорна!<br/>
Дзякуй за віншаваньні гожыя пакорны.</p>
<p><span class="speaker">АДАМ:</span> Так! Пасуе аслом больш за ўсё сёньня бекаць.</p>
<p><span class="speaker">ЯН, <i>Апалёну</i>:</span> Можа, пан ксёндз згадаў бы пасьпяваць бы нейкасьць?</p>
<p><span class="speaker">ТАМАШ:</span> Бо сьпіч той выкштаўцоны змарыў арганіста,<br/>
яўна шкодзіць здароўю.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> <span class="tab"></span> Так, то рэчаісна. <br/>
Дзеткі, пяймо!</p>
<p><span class="speaker">МЭРКУРЫ:</span> <span class="tab"></span> Перапеці мя нікт ня зможа, <br/>
й перапіць, й пераперць. Я буду ўторыць гожа.</p>
<p><span class="speaker">МУЗЫ, <i>сьпяваюць</i>:</span><br/></p>
<div class="stanza">
<p>Анёл пастырам адкрыўся:<br/>
што Хрыстос нам нарадзіўся<br/>
у Бэтлеме Давідовым<br/>
да й у родзе Юдашовым<br/>
з паненкі Марыі.</p>
</div>
<p><span class="speaker">АДАМ, <i>падпіўшы</i>:</span><br/>
Гэй, чаго мне сквірчыце там? Прызнацца шчыра<br/>
ад опэры бурацца вашай ў вушах дзіры.<br/>
Паслухайце маю лепш песенку, вы, дружы,<br/>
калі як адляпіцца той плябан ня здзюжы.</p>
<p><span class="stage"></span></p>
<center>(<i>сьпявае</i>)</center>
<p></p>
<div class="stanza">
<p>Вочы радасьцю зазьзяюць,<br/>
Вянец чолы апаяша,<br/>
Ўсе абдымкі хай з’ядняюць,<br/>
Ўсе брацьця тут, ўсе тут нашы.</p>
</div>
<div class="stanza">
<p>Збытак, хітрасьць, уляганьне<br/>
Кожны кіньце ля ўвахода.<br/>
Вечна маюць тут прыстаньне<br/>
айчызна, навука, цнота. <a href="#fn31" name="nf31">[31]</a></p>
</div>
<p><span class="stage"></span></p>
<center>(<i>Музычны пройгрыш.</i>)</center>
<p></p>
<p><span class="speaker">ЯН, <i>пхаючы ў бок Адама, кажа па-ціхаму</i>:</span> <br/>
Вось рура! Ў нас употай ўсё жа. Ці з келішка <br/>
адкрытасьці сярбнуўшы ты добрага лішку —<br/>
сьпяваць гэткія вершы!</p>
<p><span class="speaker">АДАМ:</span> <span class="tab"></span> Эй, да сам ты рура!<br/>
Ці можа штосьці гэны зразумець бандура?<br/>
Яны ж тут для каўбаскаў, а не для здагадкаў.<br/>
Дурны глухім aeqvale, ўсё будзе ў парадку.</p>
<p><span class="stage"></span></p>
<center>(<i>Музыка спыняецца</i>)</center>
<p></p>
<p><span class="speaker">АДАМ, <i>зноў сьпявае</i>:</span><br/>
</p>
<div class="stanza">
Брацтва скутыя лучвамі,<br/>
з сэрцаў здымем свых заслоны.<br/>
Сьвяты пал, што тут вызнаны,<br/>
Адкрыйма адзін адному.<br/>
Прыязнь ды сьпяваньне тута<br/>
Сунімаюць нам пакуту. <a href="#fn32" name="nf32">[32]</a><br/>
</div>
<p></p>
<p><span class="stage"></span></p>
<center>(<i>Грае музыка.</i>)</center>
<p></p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Сьпеў цудоўны прыгожых дум! паэз’я чыста!<br/>
Мусі пан непазьбежна зьяўляцца лютністам.</p>
<p><span class="speaker">КАЛІЁПА:</span> Прывёў (цяпер згадала) яго верш мілосны<br/>
аднойчы ў прытомнасьць віленскі друк млосны. <a href="#fn33" name="nf33">[33]</a><br/>
Мілосны, хаця шчыльна гаць супраць асьвяты,<br/>
тыранскіх легіёнаў штандарт, волі каты — <br/>
гідасная цэнзура словы ў яго одзе,<br/>
што не маглі з манаскім густам быць у згодзе,<br/>
бо ўцешна яму думка лёгкая спрыяла,<br/>
вышпарыла ды замест свае паўстаўляла,<br/>
ссыпецца якое як з золата лупіны.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Ператворыцца наша раскошай пустыня<br/>
з паэтамі ў грамадцы! Маскарады здымем,<br/>
ім падзякі складзем за іхнюю даніну.</p>
<p class="stage"></p>
<center>(<i>Апалён, Мэркуры, Музы аказваюцца ў боскіх уборах.<br/>
Паўстае музыка.<br/> УСЕ ўва аслупленьні, па слоўцу кожны:</i>)</center>
<p></p>
<p>Што за зьява! Цуд! Самі багі вось наведаць<br/>
сьціплейшую сыйшоўшы наскую бяседу.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Мір вам! Мы вас віншуем, шаноўны зямляне! <a href="#fn34" name="nf34">[34]</a></p>
<p><span class="speaker">МЫ:</span> Чэсьць й хвала вам па праву, пачэсны нябяне!</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Набліжся, Адаме, за тваіх гожасьць сьпевак<br/>
варты ты майго зроку ды парнаскіх дзевак.<br/>
Вешчы дух твае працы ўсе апавясьціў мне.<br/>
Бэрнар з Анэляй добра пекнасьць высьвятліў мне.<br/>
Табою ув уборы зграбнасьці адзета<br/>
йдзе сыпкая зямлянка ў наступнае лета, <a href="#fn35" name="nf35">[35]</a><br/>
й ня толькі што з тваёе будзе сыціць ласкі,<br/>
з якой яе апеў ты, сам ужаўшы пляскі,<br/>
яна ж трапіць Белінды ля кудзера сеcьці <a href="#fn36" name="nf36">[36]</a><br/>
ды для твайго чала там сьветны вянец сплесьці.<br/>
Рост пачатай вяшчуюць славы Дэмасфэны: <a href="#fn37" name="nf37">[37]</a><br/>
сконч рашуча, бо дбаюць над табой Камэны<br/>
Ёсьць тут і Тамаш, скон хто сьпяваў табакерцы,<br/>
элегьямі сьцішаўшы чульлівымі сэрцы.<br/>
Балады, спрытны ямб ды тонкі трыялеты<br/>
шчырага яму годнасьць надаюць паэта.<br/>
Ёсьць Ёзэф, што тлумачыў Гарацыя оды,<br/>
ды Яраш, што расклаў нам Бершу асалоды. <a href="#fn38" name="nf38">[38]</a><br/>
Ануфры грае тут на флейтачцы вясковай, <a href="#fn39" name="nf39">[39]</a><br/>
творца Малгосі ёсьць...<a href="#fn40" name="nf40">[40]</a>
</p>
<p><span class="speaker">ЯН:</span> <span class="tab"></span> Ой, божа, дастаткова!<br/>
Мы сьвяткуем падвойна сьвята сёньня наша:<br/>
імяніны Адама як раз ды Тамаша.</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН,</span> пляскаючы ў далоні: <br/>
Бравісіма! Выдатна! Маем два вяночкі,<br/>
аздобім два прынамсі любых дзіцянёчкі.<br/>
Вас жа, прыхільнікі ўсе іншыя Парнасу,<br/>
прыбярэм гожым лаўрам мы з працягам часу.<br/>
Матэматыкі нават, лекары, юрысты<br/>
займеюць нагароду кожны асабіста.</p>
<p><span class="speaker">ЭРАЗМ, <a href="#fn41" name="nf41">[41]</a> <i>у бок</i>:</span> Ой будзе табе працы, браце Эскулапе,<br/>
напішаш мне, змачыўшы пёрка у ялапе, <a href="#fn42" name="nf42">[42]</a><br/>
патэнт, што я служу у тваім палку дружным.<br/>
Ўжо роспалаць я хвацкі учыню нядужым.</p>
<p><span class="stage"></span></p>
<center>(<i>Апалён вянчае Адама й Тамаша.</i>)</center>
<p></p>
<p><span class="speaker">ХОР МУЗ:</span></p>
<div class="stanza">
<p>Прыстойных младзенцаў пара,<br/>
жывіш нас цішком ахвярай,<br/>
хаваесься ў цішы сьціплай,<br/>
да вычынаў станеш звыклай.<br/>
Прыймі ў дар ад нас зялёных<br/>
два вяночка заслужоных.</p>
</div>
<div class="stanza">
<p></p>
<p>Як пчолкі ў спадарскі соты<br/>
салодкія ліюць мёды,<br/>
так і вы жыцьця вясною <br/>
у прыязнасьці й спакою,<br/>
тулячысь ў чулым улоньні,<br/>
складаеце шчодры плёны.<br/>
За то вечны лаўр зялёны<br/>
абаўе вашае скроньне.</p>
</div>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> Чаму жа вашых вершаў ані Помнікі,<br/>
ні Дзёньнікі так сама, ні Тыдзёньнікі<br/>
не даносяць Парнасу, ня трубяць па сьвеце,<br/>
як чароўна вы, дзіўна ў сховішчы пяеце?<br/>
Дурных пісакаў рыфмы ані д'ябла ў душу,<br/>
высіляны цэнзурай, займаюць аркушы.<br/>
Хай Табакеркі вашы й вашыя Картоплі<br/>
адгоілі б выданьня чэзлыя, як кроплі. <a href="#fn43" name="nf43">[43]</a><br/>
Чаму ж сьціплыя вы?</p>
<p><span class="speaker">АДАМ:</span> <span class="tab"></span> А ёсьць таму падставы...</p>
<p><span class="speaker">АПАЛЁН:</span> О, сыны сваіх продкаў вы вартыя славы;<br/>
ведаю вашы мэты, ведаю жаданьні.<br/>
Растуць з вас мсьціўцы вашай волі згвалтаваньня.<br/>
Адно імкненьне ўжо ёсьць вартае пашаны,<br/>
хвацкая сама думка, ўжо імпэт бажаны <br/>
гонар вяшчуюць, нават, калі, збаўце богі,<br/>
лёс плянаў выкананьню перашкодзіць строгі. <br/>
Адаме ды Тамашу, вашы з сяго грону<br/>
вялебныя заблішчуць першымі імёны.<br/>
Далі першыя хвілю вы сваю забаве,<br/>
хаця й на слабым грунце сьперш пабудавалі<br/>
гмах, дзе любоў айчызне, цнота ды навука<br/>
хаваліся ад злосных ворагаў вышука.<br/>
Вы іх заклалі, сёньня супольныя працы<br/>
ўжо удасканальняюць трывала палацы.<br/>
Прыстанак уся знойдзе тут дзяяльнасьць ляха,<br/>
хто поўны, маўляў, цнот, ня ведаў ў баю страху. <a href="#fn44" name="nf44">[44]</a><br/>
Хай вам шчасьціць нябёсна! Хай дабрабыт шчасны<br/>
зрухне вашу айчызну й па ворагам лясьне.</p>
<p><span class="speaker">ХОР МУЗ:</span></p>
<div class="stanza">
<p>Мужных продкаў добры сыны,<br/>
будзьце ў намерах гарлівы,<br/>
славай мы жа вас увінем,<br/>
лаўрам вечным ды алівай. <a href="#fn45" name="nf45">[45]</a></p>
</div>
<div class="stanza">
<p>Вабіць вас не нагарода,<br/>
надзяць вас ня лаўра шаты:<br/>
бацькаўшчыны той свабодай <br/>
да падзеяў вы заўзяты.</p>
</div>
<div class="stanza">
<p>Хай жа ваша бацькаўшчына<br/>
зь мёртвых негды зноў паўстане,<br/>
дзетак, што любілі шчыра,<br/>
за прыхільнасьць успамяне.</p>
</div>
<div class="stanza">
<p>Трымайцесь з запалам роўным,<br/>
што натхняе, што ажывя,<br/>
а ў жыцьці вашым сяброўным<br/>
будзе прыязнь, лад шчаслівы!</p>
</div>
<div class="stanza">
<p>Пад іх лейчынай няблагай<br/>
выканайце, што пачалі.<br/>
Спадарожыць ёй адвага<br/>
з ёй лягчэюць і цяжары.</p>
</div>
<div class="stanza">
<p>Каб у вас, нямоўлі мілы,<br/>
тыя палякі ўваскросьлі,<br/>
што жалезны слупы ўбілі<br/>
у струмні Днепру, Салі, Осы! <a href="#fn46" name="nf46">[46]</a></p>
</div>
<div class="stanza">
<p>Хай жа ваша бацькаўшчына<br/>
зь мёртвых негды жа паўстане,<br/>
дзетак, што любілі шчыра,<br/>
за прыхільнасьць успамяне.</p>
</div>
<p><span class="stage"></span></p>
<center>(<i>Музы й Апалён зьнікаюць</i>)</center>
<p></p>
<p><span class="speaker">НАШЫ ХОР:</span></p>
<div class="stanza">
<p>Схавайма ў грудзёх удала<br/>
парнаскіх дзяўчын натхненьне, <br/>
зьвязак наш сатнём трывалы,<br/>
сьціпласьці разгонім цені!</p>
</div>
<div class="stanza">
<p>Што мысьліць адзін, то й другі,<br/>
мэта ўсіх салодка, міла:<br/>
бацькаўшчыне для паслугі<br/>
ўсё аддаць жыцьцё ды сілы.</p>
</div>
<div class="stanza">
<p>Сьвяткуйма што ёсьць ў нас духу,<br/>
не пашчадзім чаго маем,<br/>
праз вялікую патугу<br/>
вынік шчодры атрымаем.</p>
</div>
<div class="stanza">
<p>Пал да бацькаўшчыны вольны<br/>
поўнасьць духа ў нас трымае.<br/>
Мовіць старае прыслоў’е:<br/>
хто жадае — дасягае.</p>
</div>
<div class="stanza">
<p>Пацісьнем сяброў далоні<br/>
з цэлага прыяцьцем сэрца.<br/>
Прыязнь, што нам сэрцы поўніць,<br/>
шчыльней паціськаньнем сьцьвердзім. </p>
</div>
</div>
<HR>
<div>
<h2>Слова ад перакладчыка</h2>
</div>
<p>Пераклад мае нейкую колькасьць нетыповых рысаў, якія лепш абмеркаваць. Па-першае, у ім даволі шмат адхіленьняў ад нормы (што бы не лічылі нормай чытач ці чытачка). Звычайна ў нашых тэрэнах ад перакладу чакаюць пільнаваньня нормы, і ў перакладзе дазволена значна менш свабоды, чым у сваёй творчасьці. Але жа гэта не адзіны магчымы шлях і маецца падазрэньне, што ён не заўжды лепшы. Так, жартоўная інтэрмэдыя (krotofila, то бок караткахвільля ці фарс — кароткая жартаўлівая п’еса, якую іграюць на перапынку) Яна Чачота не адлюстроўвае агульна-польскай, анягож — тэкст напханы беларусізмамі, русізмамі, рэгіянальнымі адхіленьнямі ў канчатках і г.д. Ігнараваць гэтую спэцыфіку, перакладаючы нэўтральнай мовай — вызначала бы падманваць чытача, пазбаўляючы твор ад сутных яму рысаў. Таму для перакладу сканструяваная гіпатэтычная сытуацыя — як выглядала бы гэтая п'еса, калі б 23-гадовы Чачот спрабаваў пісаць яе беларускай (для спрашчэньня дапусьцім, што адразу кірыліцай). Можна ўявіць, што ў яго мове было бы шмат вакабулярных палянізмаў, польская акцэнтуацыя і г.д. Таму перакладчык дазволіў сабе й скарочаныя канчаткі прыметнікаў, зрухі націскаў, дзе ні дзе зьдзек над нарматыўным выбарам склонаў, арыентуючыся у гэтых licentiae poeticae, то бок вольнасьцях дазволеных паэту ў адхіленьні ад нормы, на бліжэйшага па часу беларускага драматурга — Вінцука Дуніна-Марцінкевіча.</p>
<p>Па-другое, перакладчык меў намер захаваць нефармальны тэмпэрамэнт п’есы — значную імправізацыйнасьць, хатні яе характар — і таму дазваляў сабе часам вольнасьць, непрэцызнасьць рыфмаў і агульную неахайнасьць, проста кажучы (прызнацца, гэта ня толькі рэзультат філялягічнай рэфлексыі, але ж так сама й пафігізма з жаданьнем зрабіць хутка ды сьмешна). Разам з тым, сабраўшы апошнія рэшткі сумленьня, перакладчык даставіў камэнтары з літаральным перакладам у тых месцах, дзе ён дазволіў сабе сутна адхіліцца ад арыгінала. Гэта таксама крыху экспэрымэнтальна, бо разам з нарматыўнасьцю ад перакладу звычайна не чакаюць прэцызнай перадачы арыгіналу, але хутчэй — яго духу ў межах, дазволеных культурнымі звычкамі. На заблытаную ў інвэрсыях граматыку барочных сэнтэнцыяў, на большасьць гістарычных ды міталягічных адсылак было вырашана камэнтароў не рабіць, каб яны не пераважвалі памер п'есы. Увогуле растлумачэньні дададзены па рэакцыях першых чытачоў.</p>
<p>Напісаны “Апалён на калядаваньні” клясычным александрыйскім радком, што ў польскім кантэксьце вызначае трынаццаціскладовы сылябічны верш, то бок такі, ў якім лічыцца нібы толькі колькасьць складаў. Але позьняя сылябіка ёсьць рэгуляваная: часьцей за ўсё націскі ў Чачота імкнуцца да 3 ды 6 (ды, ясна, 12) складаў; пры гэтым пасьля 7 стапы абавязкова стаіць цэзура. Такім чынам, для чытача, звыклага да сыляба-тонікі, якой у нас звычайна перакладаюць палякаў, памер “Апалёна” вагульна гучыць нібы першая частка радка напісана трохстопнікам, анапэстам, а пасьля цэзуры пачынаецца нешта іншае, нібы харэй, ці сьцяты дактыль:</p>
<div class="poemex">
<p>Gdzież to n<u><i>a</i></u>sza dot<u><i>y</i></u>chczas / b<u><i>a</i></u>wi się Er<u><i>a</i></u>to?<br/>
(Дзе ж пасю́ль там на́шая / ба́віцца Эра́та?)</p>
</div>
<div class="poemex">
<p>...Oj, kobi<u><i>e</i></u>tki, kobi<u><i>e</i></u>tki! / myż was zg<u><i>ó</i></u>rszyć m<u><i>o</i></u>żem?<br/>
(Ці, кабе́ткі, магчы́ма / гэтым вас ура́зіць?)</p>
</div>
<div class="poemex">
<p>...Precz Dem<u><i>o</i></u>sten pog<u><i>a</i></u>nin / z swą elokwenc<u><i>y</i></u>ją <br/>
(Дэмасфэ́н, прэч, пага́нін / з сваёй эляквэ́нцай)</p>
</div>
<div class="poemex">
<p>...Towarz<u><i>y</i></u>sze, słuch<u><i>a</i></u>jcie / mego śpi<u><i>e</i></u>wku l<u><i>e</i></u>piej <br/>
(Паслу́хайце маю́ лепш / пе́сенку, вы, дру́жы).</p>
</div>
<p>Самое разьмеркаваньне націскаў, аднак, застаецца ня строга фіксаваным (за вынікам 7 і 12 складаў) і можа падаць ці на 2, ці на 3, а пасьля цэзуры — і на 8, 9, 10 склад. Разам гэта стварае гібкі памер, больш разнастайны за манатоннасьць францускага сылябічнага ці расейскага сылябічна-танічнага радка, пры тым маючы пранізьлівую цэзуру, што некалькі нагадвае складаныя памеры хораў старагрэцкай трагедыі. Пішучы па-беларуску, Чачот прыдаваў гэтаму памеру недасягальную элеганцыю:</p>
<div class="poemex">
<p>У вас ве́льмі харо́ша! / Ха́ты зле́пкі з гно́ю,<br/>
бо ле́су не ма́еце, / ўсё астро́вы пу́сты.<br/>
Вы ся заляца́еце / жы́там, пшаніцо́ю,<br/>
бо ў вас грунт харо́шы, / чарназе́мны, тлу́сты.
</p>
</div>
<p>Хаця Чачот піша ў поў-рукі, ня дбаючы, а толькі складае хатнюю п’еску для свойскага ж тэатру, аднак яго тэкст падсумоўвае літаратурную працу філярэтаў за некалькі год. Ён цытуе, рэфэруе, адсылае да кола тэкстаў, створаных Міцкевічам, Занам, Петрашкевічам ды самім Чачотам, і тое, што ён узгадвае, ёсьць ўжо тэксты моцныя, напісаныя ня толькі для простага баўленьня; яны адлюстроўваюць еднасьць паэтыкі й дазваляюць сур'ёзна ставіцца да посьпехаў філярэцкага кола ў паэтычнай дзейнасьці. “Картофля” Міцкевіча, “Скон табакеркі” Зана (абодва паэматы дайшлі ў фрагмэнтах), “Малгося з Зембаціна”, “Сьпеў пра ляха” Петрашкевіча — даюць супольны погляд на паэтычную тэхніку, на тэлеалёгію гісторыі, на ролю хрыціянскай рэлігіі, на справы краёвай ды нацыянальнай ідэнтычнасьці. У гэтым сэнсе камэрная п’еска Чачота ў згушчаным выглядзе выстаўляе квінтэсэнцыю творчасьці філяматаў 1817-1819 гадоў. Ніводная з пералічаных прац ня ўбачыла хутка друку, штосьці было страчанае да 20 стагодзьдзя, штосьці ня знойдзенае пасюль. Ніводная зь іх таксама не перакладзеная на іншыя мовы.</p>
<p>Як перакладчыку “Калядны Апалён” ёсьць мне гульня, спарушэньне правілаў і межаў, дазвол традыцыйных калядных жартаў, зьдзекі й пасьмешкі над усім сьвятым. Іншая жа частка мяне, тая што атрымала філялягічную адукацыю, заставаючысь рэзанэрам (і ня ўдзельнічаючы ў перакладзе) заўважае, што тэкст Чачота вырашае шэраг агульных запытаў паэтыкі й ідэалёгіі, што робіць гэту жартоўную п'еску праграмнай.</p>
<p>Інтэрмэдыя адчыняецца ў барочных дэкарацыях Вільні, але перад ратушай — будынкам клясыцыстычнага стылю. Зіма 1819/20 гадоў — гэта часы пераходу ад барочнай ці пост-барочнай паэтыкі кола філяматаў да паэтыкі рамантызму. То бок асэнсаваньне страты Рэчы Паспалітай, дзе нацыянальнасьць ня мела вызначэньня, й пераход да сьвежых позваў — праблематыкі нацыянальнай ідэнтычнасьці, стварэньня нацыянальнай суполкі ды культуры.</p>
<p>Філяматы вырашаюць гэты шэраг запытаньняў не бяз зграбнасьці: яны адмаўляюцца ад рэлігійнай ідэнтычнасьці каталіцызма (да якога мелі палітычныя конты) — спускаючы хрысьціянства да ўзроўня бытовай традыцыі, захоўваюць спадчыну клясычных часоў, зьвяртаюцца да фальклёру й з гэтых кампанэнтаў ствараюць прастору для сваёй далейшай дзейнасьці: той літоўскі пэйзаж, заселены німфамі й дрыядамі настолькі цесна, што й Апалёну ня сорамна сыйсьці сюды.</p>
<p>У драматургіі гэта выглядае так, што клясыцыстычныя багі, пагутарыўшы пераўскладнёнымі, поўнымі інвэрсый сказамі, якія напханыя алюзыямі на міталёгію ды гісторыю, й разам расправіўшыся з хрысьціянствам увогуле ды каталіцтвам у прыватнасьці, ператвараюцца ў калядоўшчыкаў. То бок з паэтыкі барока й клясыцызму яны адразу крочаць у паэтыку фальклёра.</p>
<p>Далей жа адбываецца той сынтэз рамантызму, які сабе ўяўлялі філяматы — сутыкненьне бытовага й фантастычнага, гумару й патасу — тая новая прастора безь несапраўдных дэкарацый, але з адноўленай мовай ды свабодай творчасьці. Або, як напісаў іншы віленчук у фінале сваёй каляднай п'есы: “Тут надыходзіць кавалак дыялёгу ды дзеяцца розныя рэчы, якіх не разумее нават самы аўтар”.</p>
<p>Застаецца толькі зьдзіўляцца, як 20-гадовыя хлопчыкі на руінах былой цывілізацыі стварылі свой сусьвет, спарадкавалі праграму — й далей выконвалі яе дзесяцігодзьдзямі, пры чым ні беднасьць, ні абмежаванасьць доступу да аўдыторыі, ні рэпрэсыі не адхілілі іх ад вызначанага пляну дзеяньняў.</p>
<HR>
<!-- FN-->
<div>
<p><a href="#nf0" name="fn0">[*]</a> Тэкст перакладзены паводле выданьня: <a href="https://archive.org/details/poezyafilomatw02czubuoft/page/253/mode/1up">Poezya filomatów. T. II. /Wyd. Jan Czubek. (Archywum filomatów. Cz. III, 2). Kraków, 1922. Str. 253-275.</a> <br/></p>
<p><a href="#nf1" name="fn1">[1]</a> Бабры не дзеля краснамоўства выключна, а спасылка на “Натуральную Гісторыю” Плінія Старэйшага, які піша, грунтуючыся на 118 басьні Эзопа: “Бабры Эўксінскія, захопленыя паляваньем, адгрызаюць самі сабе той кавалак, за якім палюемыя” (Plin. Nat. 8.47:109). Эзоп і Пліній маюць на ўвазе той жа кавалак, якога зьлішыўся Абеляр.</p>
<p><a href="#nf2" name="fn2">[2]</a> У польскім тэксьце жарт трошачкі сьціплейшы: “Гэтак бракавала Элаізе пяшчотаў па настолькі важнай страце, што аб пачуцьцёвай узнагародзе й думаць не магла” (o zapłacie / tkliwej myślić nie mogła). У дадатак, гэтая вэрсія ёсьць рэдактарская, у рукапісе стаіць абарваная фраза: “o zapłacie tkliwych / myśli nie mogła...”, то бок “аб узнагародзе пачуцьцёвых думак не магла…” (<a href="https://archive.org/details/poezyafilomatw02czubuoft/page/253/mode/1up">Poezya filomatów. T. II. Kraków, 1922. Str. 254</a>).</p>
<p><a href="#nf3" name="fn3">[3]</a> Хутчэй за ўсё, рэферуе да басьні Эзопа “Малпа ды ліса”, дзе ліса, выхвальваючы смачную здабычу, заваблівае караля малпу ў пастку, а потым кажа малпе, што той, хто ня здолее ўтаймаваць сваю хцівасьць, ня можа быць і манархам.</p>
<p><a href="#nf4" name="fn4">[4]</a> Рарог (raróg) тут вызначае не драпежнага птаха, ні тым больш міталягічную істоту, а шыбзьдзіка, ад устойлівага прыслоў’я “patrzeć jak na raroga”, то бок, глядзець як на нешта дзівоснае, й адсюль вызначэньне “дзівак” ўжо для самога рарога.</p>
<p><a href="#nf5" name="fn5">[5]</a> Складаная шавіністычная ўпіка: маўляў, канешне, вы ня з каменьня, наадварот, вы вельмі мягкія й дастаткова вас пахваліць, каб вы супакоіліся.</p>
<p><a href="#nf6" name="fn6">[6]</a> У арыгінале трошку інакш: “Смачнейша тхнуць па месту цэламу каўбасы, / прысьпелі тых календаў хрысьціянскіх часы” (Pachną po całem mieście prześlicznie kiełbasy / Kolendy chrześcijańskiej przyspieli czasy), але перакладчык пасораміўся перастаўляць націск на польскі капыл.</p>
<p><a href="#nf7" name="fn7">[7]</a> Невялікае ўзмацненьне стылю, ў арыгінале “іх песьні бэнкурцкія”, але ж самае гэтае смачнае слова, хутчэй за ўсё, сьцерлася па-за межамі Віленчшыны.</p>
<p><a href="#nf8" name="fn8">[8]</a> У арыгінале “Пакуль Дэльфы ў модзе й піфійская жрыца”.</p>
<p><a href="#nf9" name="fn9">[9]</a> Тут, як і некалькі разоў далей, Чачот зьвяртаецца да “Картофлі” — няскончанай, але ж моцнай героікамічнае паэмы Міцкевіча пра адкрыцьцё Амерыкі. Паэма, як і п’еса Чачота, напісаная 13-складовым вершам і пяе: “як... потым, калі мінулі тысячы год, Габрэйчык агаласіў лепшую веру для сьвету, як грэцкія багі, дачакаўшыся злога лёсу, новы сьвет сабе робяць з рэшткаў хаосу, як Калюмб іх патрывожыў... і гэтак далей” (падрадкоўнік уступа паэмы, <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Strona:PL_Adam_Mickiewicz_-_Poezje_(1929).djvu/043">гл. арыгінал</a>).</p>
<p><a href="#nf10" name="fn10">[10]</a> У арыгінале, канешне, ня брыднота, але пагарда (grać rolą ludzi / których wspomnienie czynów wzgardę w sercu budzi).</p>
<p><a href="#nf11" name="fn11">[11]</a> Рэдкае й вельмі паэтычнае ferla, відавочна, са студэнцкага жаргону, ад лацінскага ferula, то бок “розга”.</p>
<p><a href="#nf12" name="fn12">[12]</a> У арыгінале меньш канкрэтна “З чыёй прыгоды льецца кроў Варненчыка”, але ўдакладненьне не адхіляецца ад гістарычнай праўды. Абвінавачваючы каталіцтва ў гыбелі Варненчыка, Чачот прытрывмаецца трактоўкі Яна Длугаша, па якой Турцыя з Венгрыяй сьхіляліся заключыць мір, але кардынал Чэзарыні настойваў на вайне супрась іншаверцаў.</p>
<p><a href="#nf13" name="fn13">[13]</a> Вядзецца ўжо пра Жыгімонта III, які перадаў т.з. “Каталіцкай лізе” караблі для вайны са Швэцыяй, ды ўвогуле яго барацьбу супраць пратэстантызму, адцягнуўшую шмат сіл з Рэчы Паспалітай.</p>
<p><a href="#nf14" name="fn14">[14]</a> Тутака вядзецца пра ролю хрысьціянства ў пераходзе славянаў ды іншых ад вандроўніцтва да аселага спосабу жыцьця, на што Каліёпа адзначае, што рымляны й грэкі й бяз гэтага не былі намадамі. У арыгінале стаіць “Alboż Rzymianie, Grzeki bez sadziby byli?”, дзе выраз “садзіба” мае не самае відавочнае са сваіх вызначэньняў — аселасьці.</p>
<p><a href="#nf15" name="fn15">[15]</a> Францішак Малеўскі.</p>
<p><a href="#nf16" name="fn16">[16]</a> Спарыш (у арыгінале так сама sporysz), слаўцо, блытаўшае польскіх дасьледчыкаў: так Чубак высьветліў яго як спарынец (паразіт іржы Claviceps), але ж Ендрых пераканаўча паказвае, што гэта беларусізм, які вызначае “два з'яднёныя прадметы, часьцей за ўсё два зрослыя арэхі” (то-бок, нешта парнае; дададзем, што зрослыя арэхі — устойлівы сымбаль сяброўства ў тую эпоху). Глд. Marek Jędrych. Apologetyczna i profetyczna funkcyja elementa antycznego w “Krotofili” Jana Czeczota “Apollo po kolędzie” // Roczniki humanistyczne. T. XXVIII. Zeszyt 3. 1980. Str. 89-102.</p>
<p><a href="#nf17" name="fn17">[17]</a> Гэткая форма выбраная ня толькі каб упхнуцца ў памер, але яшчэ й пад гіпнозам польскага poczwórne ў арыгінале.</p>
<p><a href="#nf18" name="fn18">[18]</a> Адам Міцкевіч (прабачаюся за відавочнае).</p>
<p><a href="#nf19" name="fn19">[19]</a> Тамаш Зан.</p>
<p><a href="#nf20" name="fn20">[20]</a> Мець алей у галаве, або надаварот брак алею — устойлівая ідыёма польскай, расейскай, ідышу, якая вызначае наяўнасьць або адсутнасьць глуздаў.</p>
<p><a href="#nf21" name="fn21">[21]</a> Ануфры Петрашкевіч.</p>
<p><a href="#nf22" name="fn22">[22]</a> Klejanka — адно з найлюбімых слоўцаў у міжсабойстве філярэтаў. Асабліва, здаецца, філярэтам падабалася, як зручна тыя клеянкі рыфмуюцца з каханкамі, кабанкамі (яны ж альтанкі) і г.д. Дасьледчыца Зоя Кавын-Кужова лічыць, што гэтак яны звалі вершы (<a href="http://mbc.malopolska.pl/dlibra/plain-content?id=17838">Zoja Kawyn-Kurzowa. Język filomatów i filaretów: przyczynek do dziejów języka polskiego XIX wieku; słowotwórstwo i słownictwo. Wrócław, 1963. Str. 52</a>), што не пасуе, як здаецца, па кантэкстах. Магчыма гэта былі нейкія сьценгазэты або праклямацыі?</p>
<p><a href="#nf23" name="fn23">[23]</a> Юзэф Яжоўскі.</p>
<p><a href="#nf24" name="fn24">[24]</a> “Шырокі” (Szeroki) была мянушка Тэадора (Бажыдара) Лазінскага.</p>
<p><a href="#nf25" name="fn25">[25]</a> Камэнтатары раскрываюць імя як Aniela Łuczkówna, хто б яна ні ёсьць. Поле камэнтара занадта вузкае, каб растлумачыць, што тут адбываецца між ёй, Занам і Лазінскім.</p>
<p><a href="#nf26" name="fn26">[26]</a> Ян Чачот.</p>
<p><a href="#nf27" name="fn27">[27]</a> Трэба чытаць “кнігай”. У арыгінале іксы: “czy on ma zawsze suszyć łeb swój XXy”, хутчэй за ўсё жартоўнае “томы, кнігі” ад архаічнага напісаньня xiążki (зм. książki).</p>
<p><a href="#nf28" name="fn28">[28]</a> Тэадор (Бажыдар) Лазінскі.</p>
<p><a href="#nf29" name="fn29">[29]</a> Каленцы дададзены дзеля рыфмы, у арыгінале толькі шыя ды губы, але хай ён трохі прытанцоўвае.</p>
<p><a href="#nf30" name="fn30">[30]</a> Маецца на ўвазе ўмеласьць Майсея расхінуць мора. У самым сказе наўмысна выбраны ненатуральны парадак словаў, як рыса стылю калядзіна. Калі ўпарадкаваць, то выйдзе: “пад дэвізам шчасьлівых аўспіцый (то бок, прадраканьняў) рыючы мора...” (Pod szczęsnych auspicyów kopiąc morza hasłem…) і г.д.</p>
<p><a href="#nf31" name="fn31">[31]</a> Абодва куплеты натуральна ўзятыя з “Песьні філярэцкай” Міцкевіча — там гэта першы ды другі куплеты (гл. A.Mickiewicz. Dzieła wszystkie. T.1. Wiersze 1817-1824. /Opr. Cz. Zgorzelski. Zakład narodowy im. Ossolińskich, 1971. Str. 142). Ёсьць беларускі пераклад Кастуся Цвіркі (гл.: Філаматы і філарэты: зборнік. Менск, 1998) пад тытлом “Песьня” (<a href="http://bk.knihi.com/filamaty/filamaty1.html#1">гл. тут</a>, ён зроблены па <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Pie%C5%9B%C5%84_filarecka">старэйшаму выданьнью</a>, таму чарговасьць куплетаў не супадае). Верш Міцкевіча паўтарае рытміку “Оды да радасьці” Шылера, таму напісаны чатырохстопным харэем. Пан Цвірка зьмяніў аднак чатырохстопны харэй арыгіналу на трохстопны анапест, з-за чаго песьню больш ня сьпець на матыў “Оды да радасьці” Бэтховена (ані так сама на мэлёдыі, якія потым пісаліся спэцыяльна для гэтай песенкі).</p>
<p><a href="#nf32" name="fn32">[32]</a> Зноў цытата — другі куплет з той жа “Песьні філярэцкай” Міцкевіча.</p>
<p><a href="#nf33" name="fn33">[33]</a> У арыгінале без штукаваньня: “Узгадваю, гэта ж ягоныя аднойчы прыгожыя вершыкі аздобілі віленскія лядачыя тыднёвікі”.</p>
<p><a href="#nf34" name="fn34">[34]</a> У арыгінале стаіць двухсэнсоўнае ziemianie, што звычайна вызначае хрысьцянаў ды сялянаў, але літаральна (што й абыгрываецца) й жыхароў зямлі.</p>
<p><a href="#nf35" name="fn35">[35]</a> Дарэчы, “сыпкая зямлянка” тутака вызначае бульбу, зноў адсылаючы да ўжо ўзгаданай паэмы Міцкевіча “Картофля” (owóc... co ma imię Kartofel, Bulb, albo Ziemlanek, як там напісана). “Бульба”, паводле прароцтваў Апалёна, да нас такі дайшла, хаця й у фрагмэнтах, і была выдадзена а <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Strona:PL_Adam_Mickiewicz_-_Poezje_(1929).djvu/043">1929</a>, а потым, чамусьці цалкам у іншых фрагмэнтах, а <a href="http://www.jehowa.102.pl/mickiewicz/index3.htm">1949 годзе</a>.</p>
<p><a href="#nf36" name="fn36">[36]</a> Тутака Чачот камплімэнтарна параўноўвае дыялёг Міцкевіча “Выправа I. Аб пекнасьці”, дзе суразмоўцамі былі Бэрнард і Анеля, са славутым “Выкраданьнем кудзеру” Аляксандра Поўпа — цалкам, заўважым, абгрунтавана, бо самы дыялёг Міцкевіча да нас не дайшоў (глд. <a href="https://archive.org/details/adammickiewiczww00tretuoft/page/70/mode/1up">Józef Tretiak. Adam Mickiewicz w świetle nowych źródeł 1815-1821. Kraków, 1921. Str. 70-71</a>.).</p>
<p><a href="#nf37" name="fn37">[37]</a> “Дэмасфэн” быў тагачаснай трагедыяй Міцкевіча, якая да нас не дайшла.</p>
<p><a href="../Text/Section0007.xhtml#nf38" name="fn38">[38]</a> 25 лістапада 1817 Франца Малеўскі выкладаў на паседжаньні філяматаў аб паэмаце Жазэфа Бершу “Гастраномія” (1803), які й пераклаў. (Гл. <a href="https://archive.org/details/materyaydohistor01szpo/page/32/mode/1up">Materyały do historyi Towarzystwa Filomatów. /Wyd. Stanisław Szpotaski, Stanisława Pietraszkiewiczówna. Kraków, 1920. Str. 32.</a>) Пераклад, наколькі можна ўразумець, страчаны.</p>
<p><a href="#nf39" name="fn39">[39]</a> Аўтар забылся, што ранее Ануфры Петрашкевіч выступаў пад мянушкай Ануфэр (Onufr), або першае была толькі скарачаньнем.</p>
<p><a href="#nf40" name="fn40">[40]</a> Паколькі размова заходзіць аб “апэрэце” самога Яна (Чачота) “Малгажата з Зембоціна” (<a href="https://archive.org/details/poezyafilomatw01czubuoft/page/56/mode/1up">Małgorzata z Zębocina</a>), ён пасьпяшаецца перарваць Апалёна.</p>
<p><a href="#nf41" name="fn41">[41]</a> Эразм Палюшынскі, тады студэнт медык.</p>
<p><a href="#nf42" name="fn42">[42]</a> Расьліна ялап (jelap), корань якога быў карыстаемы як праслабнае. Таму больш дэмакратычны пераклад выглядае як: “Ой, будзе папяровай працы табе, пёрка, / браце мой Эскулапе, макаць у касторку, / мне папішаш, тваёга байцу рэгімента, / на баяву роспалаць нядужных патэнты”.</p>
<p><a href="#nf43" name="fn43">[43]</a> У арыгінале: “прыдалі б здароўя тым слабасьцям колеру скуры”, прычым для колера скуры выкарыстанае спэцыфічнае слова <i>cera</i> (аднакаранёвае, відавочна, цыраце).</p>
<p><a href="#nf44" name="fn44">[44]</a> Адсылае да верша Ануфры Петрашкевіча “Сьпеў пра ляха” (гл. <a href="https://archive.org/details/poezyafilomatw01czubuoft/page/160/mode/1up">Poezya filomatów, T.1. Str. 160</a>). Дарэчы, ў гэтым месцы ў выданьні Чубака зьбіваецца нумарацыя радкоў.</p>
<p><a href="#nf45" name="fn45">[45]</a> У арыгінале без аліваў: “Слава й мы вас лаўрынамі будзем апранаць”.</p>
<p><a href="#nf46" name="fn46">[46]</a> Адсылка да “Сьпева пра ляха” Петрашкевіча, аднак разам з тым да ранейшага гістарычнага сьпева “<a href="https://pl.wikisource.org/wiki/%C5%9Apiewy_historyczne_(Niemcewicz)/Boles%C5%82aw_Chrobry">Баляслаў Храбры</a>” (1816) Юльяна Урсына Нямцэвіча. Оса (Ossa або Osa) – рачулка ў сучаснай паўночнай Польшчы, калісьці былая мяжою між палякаў й прусаў, Саля (суч. Зале) – прытока Эльбы на Нямеччыне.</p>
</div>
</body>
</html>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-8133071391339944542021-12-13T13:00:00.000-08:002021-12-17T06:26:27.577-08:00The Tartu Jewish Folklore Collection: 1926-1938, 1946<p>ERA, Juudi is a collection of Jewish folklore recorded mostly in Yiddish and in Tartu 1926-1938 for <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Estonian_Folklore_Archives">Estonian Folklore Archives</a>.
It includes 790 pages of manuscripts and 1430 items, which are anecdotes (176), songs (235), beliefs (145), tales (40), riddles (25), sayings (559) and a glamorous collection of kloles (186). Et al.</p>
<p>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_6wV3_6AI0rFUtAfH1eBWo-OEv3Z_9sSdPxCTe3rKkZllTX1c1HzoOmQq8qL5UI_MLAMdM4Xu93q80u8Ey_4toEc77FbvYJauFebgZi50Yv0AKhIOx9PbqAAAbl9XDorsXJXmVHBcV3pq/s1140/ERA_ex_01_Eliah.png" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="119" data-original-width="1140" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_6wV3_6AI0rFUtAfH1eBWo-OEv3Z_9sSdPxCTe3rKkZllTX1c1HzoOmQq8qL5UI_MLAMdM4Xu93q80u8Ey_4toEc77FbvYJauFebgZi50Yv0AKhIOx9PbqAAAbl9XDorsXJXmVHBcV3pq/s600/ERA_ex_01_Eliah.png"/></a>
<center>
.אַז הינט פּאָרן זיך, איז אליהו הנביא אין שטאָט
<br>
If dogs are mating, the Prophet Elijah is in town. <a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?pid=ERA-20341-47694-20275&oid=1&t=1&module=400&op=3">ERA, Juudi 2, 204 (8)</a>.
</center>
</div>
<p>Besides records of vernacular oral tradition, the collection contains several printed documents. These are: four printed prayers against an evil eye for newborn (עין-הרע): ERA, Juudi 2, <a href="http://kivike.kirmus.ee/index.php?t=3&oid=2&module=400&op=3&pid=ERA-20141-43764-60965">13 (1)</a>, <a href="http://kivike.kirmus.ee/index.php?pid=ERA-20141-43765-61074&t=3&oid=2&alates=&l=&module=400&op=3">14 (2), 15 (3)</a>, <a href="http://kivike.kirmus.ee/index.php?pid=ERA-20141-43767-85322&t=3&oid=2&alates=&l=&module=400&op=3">16 (4)</a> and two printed examples of marriage contract (כתבה): <a href="http://kivike.kirmus.ee/index.php?pid=ERA-20141-43767-85322&t=3&oid=2&alates=&l=&module=400&op=3">ERA, Juudi 2, 17/8 (5)</a> and <a href="http://kivike.kirmus.ee/index.php?pid=ERA-20141-43765-61184&t=3&oid=2&alates=&l=&module=400&op=3">ERA, Juudi 2, 19/20 (6)</a>.
</p>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgpe920t_HtTHQK7D7VTmILfffHZ_Ubcx5_Z4oGD3YuCGiEwK979LxHjZHuQiVnYOYaYIOSBrqOcyF4vRZ4ojZm5UoWH0jnpt_J06yQi3QQzzXbSvgOpxLKXskxNIp8t7F31fPk7w0P78OP/s921/era_juudi_2_16_4.png" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="513" data-original-width="921" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgpe920t_HtTHQK7D7VTmILfffHZ_Ubcx5_Z4oGD3YuCGiEwK979LxHjZHuQiVnYOYaYIOSBrqOcyF4vRZ4ojZm5UoWH0jnpt_J06yQi3QQzzXbSvgOpxLKXskxNIp8t7F31fPk7w0P78OP/s600/era_juudi_2_16_4.png"/></a>
<center>
<small><strong>A fragment of a printed prayer against an evil eye:</strong> ERA, Juudi 2, 16 (4).</small>
</center>
</div>
<H2>How-to</H2>
<p>Now it's all available on the web (<a href="http://www.folklore.ee/era/eng/procedure.htm">check the rules of use</a>). The site with collections of Estonian Folklore Archives is in Estonian only, so you can go there <a href="https://translate.google.com/translate?sl=et&tl=en&u=https://kivike.kirmus.ee/index.php?oid%3D1%26module%3D400%26op%3D3%26pid%3DERA-20141-43740-26879">via google translate</a> or follow the next instruction:</p>
<p>Here is the 1st part of the collection (<a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?oid=1&module=400&op=3&pid=ERA-20141-43538-88511">ERA, Juudi 1: 1924-1929</a>) and here is the 2nd (<a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?oid=2&module=400&op=3&pid=ERA-20141-43740-26879">ERA, Juudi 2: 1930-1938; 1947</a>). You can download the pdf of a whole volume (<a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?module=400&op=5&pid=ERA-20141-43566-16733&frcd=1">Juudi 1</a>, <a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?module=400&op=5&pid=ERA-20141-43764-93275&frcd=1">Juudi 2</a>). Or you can download the separate page you want as jpeg or tiff in higher resolution. To see the list of items click the "+" sign next to the word "Palad". Clicking the word "Vaata" will bring you to the file, where "Tekstitus" contains texts (original text in Yiddish, Standard Yiddish and English translation, and sometimes transliteration by YIVO rules). "Ava fail" shows you JPG, which you can download by clicking "Laadi alla JPG".</p>
<p>"Metaandmed" contain metadata: date, English summary (except for proverbs). "Tegijad" contain collector's and narrator's name. (If any information on collector or narrator is known, it is collected within a special page, which can be found apart <a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?xid=+&dok_id=34&module=406&op=">in this page</a> by entering the name.)
<p>If you want to download the exact page, you go to the list "Kasutuskoopia JPG Esitus" and click "Ava" by the one you need and then "Laadi alla JPG".
<H2>Genres and species</H2>
<p>There are inner tags, which allow to find texts by genres and thematic groups (most of these tags belong to the whole base of the Archives, but some are mine <i>samodeyatelnost</i> for needs of Jewish materials):
<UL>
<li><b>rl</b> for songs,</li>
<li><b>ll</b> for children songs,</li>
<li><b>um</b> for beliefs and rituals (there more detailed: <b>uk kal</b> about calendar festivas, <b>ul pulm</b> about marriage, <b>uk met</b> for weather, <b>uk matus</b> for believes tied with death, dead, funerals),</li>
</UL>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhpapCJCinPOD_8yvwjs9d2BQcjlnwSXwBeJHp5IlprjfUF9a_NOowFV9ADq67czOMA2IVvTShLiKMxtpn5QhqnGwa7UTvbyeqXoN5usT9Hx_xbejXTgtWaF3Ll4UXwBfOR5LLRb4_uSrvc/s958/Juudi_2_105_4_ill_fume.png" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="136" data-original-width="958" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhpapCJCinPOD_8yvwjs9d2BQcjlnwSXwBeJHp5IlprjfUF9a_NOowFV9ADq67czOMA2IVvTShLiKMxtpn5QhqnGwa7UTvbyeqXoN5usT9Hx_xbejXTgtWaF3Ll4UXwBfOR5LLRb4_uSrvc/s600/Juudi_2_105_4_ill_fume.png"/></a>
<center>
<small><b>An example of meteorological beliefs: <a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?pid=ERA-20270-13658-21881&oid=1&t=1&module=400&op=3">ERA, Juudi 2, 105 (4)</a>.</b></small><br>
.מען זאָגט ווען עס בליצט, דאַן צינט אָן גאָט אַ פאַפיראָס
<br>
People say when there's a lightning, then God lights a cigarette.<br>
</center>
</div>
<UL>
<li><b>kloles</b> for guess what,</li>
<li><b>anek</b> for anecdotes.</li>
<UL>
<li><b>Motke Chabad</b> for anecdotes about Motke Chabad (214 items),</li>
</UL>
<li><b>hällilaul</b> for lullabies in general (33 items)
<UL>
<li>and <b>vayse tsigele</b> for this famous one in particular (24 items).</li>
</UL>
<li><b>liisklugemine</b> is for counting rhymes (and more special as "Yitske-shpitske").</li>
<li><b>mj</b> is for mayses.</li>
<li><b>unenäoseletus</b> for dreams.</li>
<li><b>vs</b> for sayings, proverbs and phraseologisms.</li>
<li><b>lh</b> for such a weird thing as onomatopeic words.</li>
<li><b>ns</b> for spells (by these are tagged sgules, kloles and minor spells, such as for a throwing away a fallen out milk tooth).</li>
<li><b>joon</b> for drawings (there's a picture of Motke Chabad, e.g.).</li>
</UL>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirsgmoEIpfkXxvPFK0yNaACC0MkAigV9YyX5WCkKqTKzEpCHQAKBtWIHLJGcTVfLpd5QG43TQtZSiAZ1U0wQxpiVDxDi2uYV8Xlf42EBx_aziCPocyZcgOAg3gjsDWmxQX4K6POGJZRBBp/s589/ERA_Juudi_2_76_ill_Mokte_2.png" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="474" data-original-width="589" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirsgmoEIpfkXxvPFK0yNaACC0MkAigV9YyX5WCkKqTKzEpCHQAKBtWIHLJGcTVfLpd5QG43TQtZSiAZ1U0wQxpiVDxDi2uYV8Xlf42EBx_aziCPocyZcgOAg3gjsDWmxQX4K6POGJZRBBp/s600/ERA_Juudi_2_76_ill_Mokte_2.png"/></a></div>
<p><a name="Ani holakhti">My own favourits are:</a>
<OL>
<li> Counting rhyme in Hebrew tagged as "Ani holakhti be derekh", earlier it <a href="http://mastul.blogspot.com/2019/05/yiddish-counting-out-game-viena-zydu.html">was known in two publications and one field record</a>, now there are 4 more records (<a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?t=3&oid=2&module=400&op=3&pid=ERA-20141-43766-64123">ERA, Juudi 2, 70 (13)</a>; <a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?t=3&oid=2&module=400&op=3&pid=ERA-20141-43768-64521">ERA, Juudi 2, 76 (8)</a>; <a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?t=3&oid=2&module=400&op=3&pid=ERA-20141-43763-65106">ERA, Juudi 2, 88 (VIII)</a>; <a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?t=3&oid=2&module=400&op=3&pid=ERA-20141-43768-85791">ERA, Juudi 2, 104 (12)</a>). </li>
<li>"frightening stories" recorded by Tartu Jewish pupils about what their parents tried to scare kids with (oft contain sever critics of parents' behavior) -- these are tagged as "õud" (20).</li>
<li> What I tagged as a "barrel" (18 variants), a rhymed game going like this: <br>
!יזקע איז מײַנער - <br>
?וואו האָסט אים גענומען -<br>
.אונטער אַ טון -<br>
?וואָס וועסט געבן עסן -<br>
.חלה מיט הון -<br>
(See <a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?pid=ERA-20249-19053-97316&oid=1&t=1&module=400&op=3">ERA, Juudi 2, 68 (7)</a> for original text and translation.)
</li>
<li>A rhyme "Por daytshn" (7 records):
<br>אונטערן בריק, אופֿן בריק
<br>שטייען א פאר טייצען
<br>מיט די לאנגע בּייצען
<br>הייכע מענער זיינען זיי
<br>געלט פארמאגען זיי
<br>געלט און די פֿלאשען
<br>קנידער און די וויגען
<br>!שרייען ווי די ציגען<br>
(See <a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?t=3&oid=1&module=400&op=3&pid=ERA-20141-43569-09070">ERA, Juudi 1, 88 (60)</a> for standartized text and translation.)
</li>
<li>A special group of interest are school-children plagirizings from each other (teachers were gathering self-records from pupils of Tartu Jewish elementary school):
<TABLE>
<caption><small><b>A cat turning deaf, dead and pigeon within one 5th grade of Jewish school.</b></small></caption>
<TR>
<TH>Name</TH><TH>No</TH><TH>Text</TH>
</TR>
<TR>
<TD> Malke Gordon </TD><TD> J2, 61 (4) </TD><TD>...un az </TD><TD> men git </TD><TD> a kāc </TD><TD> x̄ālē </TD><TD> vert </TD><TD> di kāc </TD><TD> tejb </TD>
</TR>
<TR>
<TD> Kalman Gelbart </TD><TD> J2, 66 (4) </TD><TD> az </TD><TD> men git </TD><TD> a kac </TD><TD> brojt </TD><TD> vert </TD><TD> zi </TD><TD> zat </TD>
</TR>
<TR>
<TD> Rivke Druy </TD><TD> J2, 77 (6) </TD><TD> ven </TD><TD> men git </TD><TD> a kac </TD><TD> <s>h</s> xale </TD><TD> dān vert </TD><TD> di kac </TD><TD><b> tojt </b></TD>
</TR>
<TR>
<TD> Golde Soloveičik </TD><TD> J2, 95 (5) </TD><TD> az </TD><TD> men gi<s>f</s>t </TD><TD> a kac </TD><TD> x̄ālē </TD><TD> vert </TD><TD> zi </TD><TD> tejb </TD>
</TR>
<TR>
<TD> Rejze Pevzner </TD><TD> J2, 99 (5) </TD><TD> un men zōgt āz </TD><TD> men git </TD><TD> ā kāc </TD><TD> x̄ălĕ </TD><TD> den vert </TD><TD> zi </TD><TD> tejb </TD>
</TR>
<TR>
<TD> Sare Reznik </TD><TD> J2, 105 (5) </TD><TD> zōgt2 men1 āz </TD><TD> men git </TD><TD> ā kāc </TD><TD> fil x̄ălĕ </TD><TD> vert </TD><TD> zi </TD><TD> tejb </TD>
</TR>
<TR>
<TD> Sime Škop </TD><TD> J2, 111 (4a) </TD><TD> ven </TD><TD> men git </TD><TD> ā kāc </TD><TD> esn xāle </TD><TD> vert </TD><TD> zi </TD><TD> tejb </TD>
</TR>
<TR>
<TD colspan="2">ERA, Juudi 2, 61(4) </TD><TD colspan="6"> און ווען מען גיט א קאַץ חאַלֶה ווערט די קאַץ טייב...</TD>
</TR>
<TR>
<TD colspan="2">ERA, Juudi 2, 66(4) </TD><TD colspan="6"> אז מען גיט א קאץ ברויט ווערט זי זאט </TD>
</TR>
<TR>
<TD colspan="2">ERA, Juudi 2, 77(6) </TD><TD colspan="6"> ווען מען גיט א קאץ -ה- כאלע דאַן ווערט די קאץ טויט </TD>
</TR>
<TR>
<TD colspan="2">ERA, Juudi 2, 95(5) </TD><TD colspan="6"> אז מען גי-פ-ט א קאץ חַלֶה ווערט זי טייב </TD>
</TR><TR>
<TD colspan="2">ERA, Juudi 2, 99(5) </TD><TD colspan="6"> און מען זאָגט אַז מען גיט אַ קאַץ חלה דען ווערט זי טייב </TD>
</TR><TR>
<TD colspan="2">ERA, Juudi 2, 105(5) </TD><TD colspan="6"> זאָגט2 מען1 אַז מען גיט אַ קאַץ פיל חַלה ווערט זי טויב </TD>
</TR><TR>
<TD colspan="2">ERA, Juudi 2, 111(4a) </TD><TD colspan="6"> ווען מען גיט אַ קאַץ עסן כאַלע ווערט זי טייב </TD>
</TR>
</TABLE>
</li>
</OL>
<H2>The origin and the language of the collection</H2>
<p>The collection was started by Walter Anderson, who taught folkloristics in Tartu university and popularized there his method of gathering self-records from school-children (see his article <a href="https://archive.org/details/nybc213656/page/205">וואלטער אנדערסאָן. דאָס ליד פון דער מאָביליזאציע // פילאָלאָגישע שריפטן. 2ער בונד. ווילנע, 1928. ז.401-413</a>). The biggest parts of the whole collection were therefore gathered by schoolteachers <a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?oid=6&module=400&op=3&pid=KM-20213-72816-47423">Elias Levnberg</a> (of Tartu Jewish elementary school), 801 item and <a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?oid=4&module=400&op=3&pid=KM-17169-52810-07869">Isidor Levin</a> (of Liepāja Jewish school No. 14), 78 items. Other main contributors were <a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?oid=8&module=400&op=3&pid=KM-20169-54851-85348">Berta Kaplan (225 items)</a> and Paul Ariste, whose work is unmeasurable, and then many students and activists.</p>
<p>Most part of the collection is in vernacular Yiddish: it is not standartized and, what is important, hebraizms are written phonetically, which gives a very clear comprehension of the speakers pronounciation, mostly Litvak. Some items are written in Estonian and Russian (see "Textitus" parts for translations) and very few in German.</p>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjp6YA5zPz8WzgtjOgiMflmQl__dGFd8T6lg62P8498BV12AsLDfQk1wDMF4JDST5EM5840wUEpZFZOId5uKw_pmsvBV1-zU3rrrDbHuCQZP-3w975c0BbXZYQG22MppT0x2rbOXknjmYnZ/s787/ERA_Juudi_1_37_3.png" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="459" data-original-width="787" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjp6YA5zPz8WzgtjOgiMflmQl__dGFd8T6lg62P8498BV12AsLDfQk1wDMF4JDST5EM5840wUEpZFZOId5uKw_pmsvBV1-zU3rrrDbHuCQZP-3w975c0BbXZYQG22MppT0x2rbOXknjmYnZ/s600/ERA_Juudi_1_37_3.png"/></a></div>
<center>
<small><b>An example of linguistic data: <a href="https://kivike.kirmus.ee/index.php?pid=ERA-20193-09055-90954&oid=1&t=1&module=400&op=3">ERA, Juudi 1, 37 (3)</a>.</b></small><br>A verse in Litvak Yiddish.
</center>
<p>
<TABLE>
<tr>
<th align="right">Original text</th><th> </th><th>Transcrtiption based on rhymes and spelling</th>
</tr>
<tr>
<td align="right">
אונזער גבי
</td><td> </td><td>unzer gabe</td></tr>
<tr>
<td align="right">
משה אבה
</td><td> </td>
<td>
Meys(h)e Abe</td>
</tr>
<tr>
<td align="right">האט א גרייסן בויך
</td><td> </td>
<td>hot a greysn beykh,<sup>1</sup></td>
</tr>
<tr>
<td align="right">זיצט ביים טישל
</td><td> </td>
<td>zitst bam tis(h)l,<sup>2</sup></td>
</tr>
<tr>
<td align="right">לאקחעט פון שיסל
</td><td> </td>
<td>lekekht fun s(h)is(h)l,<sup>2</sup></td>
</tr>
<tr>
<td align="right">.אז עס גייט אריח
</td><td> </td>
<td>az es geyt a reykh.<sup>1</sup></td>
</tr>
<tr>
<td align="right">זיין ווייב שרה נחמה
</td><td> </td>
<td>zeyn veyb Sore Nekhome</td>
</tr>
<tr>
<td align="right">א כשרה נשמה
</td><td> </td>
<td>a ksore nes(h)ome,</td>
</tr>
<tr>
<td align="right">זי איז קליג
</td><td> </td>
<td>zi iz klig,<sup>3</sup></td>
</tr>
<tr>
<td align="right">אזיי ווי דעם רבינס ציג
</td><td> </td>
<td>azey vi dem rabins tsig<sup>3</sup>.
</td>
</tr>
<tr>
<td colspan="3">1. Rhyme of <em>boykh</em> and <em>reyakh</em> shows coincidence of ey and ay in ey, typical for Litvak Yiddish. This is supported by spelling אזיי, ווייב, גרייסן. </td>
</tr>
<tr>
<td colspan="3">2. Rhyme of <em>tishl</em> and <em>shisl</em> shows mixing of sh and s, so called Sabesdiker losn.</td>
<tr>
<td colspan="3">3. Rhyme of <em>klug</em> and <em>tsig</em> shows mixing of u and i, typical for Polish and Ukrainian Yiddish.</td>
</tr>
</TABLE>
<!--
Unzer gabe<br>
Meys(h)e Abe<br>
hot a greysn beykh,<br>
zitst bam tisl<br>
lakkhet fun s(h)isl,<br>
az es geyt a reykh.<br>
Zeyn veyb Sore Nekhome,<br>
a bsore nes(h)ome,<br>
zi iz klig<br>
azey vi dem rabins tsig.
</td>
</tr>
</TABLE>-->
<p><b>Gratitudes:</b> I'm thankful to my prof. Ergo-Hart Västrik, who introduced me to the archives and the collection and taught me to write correct signatures; to the director of Estonian Folklore Archives Risto Järv, who made this project possible; to Olga Ivashkevitch, who patronized my practical work, taught me to work with the archival site and solved all the questions related to technical issues; to Tuuli Otsus, who scanned the manuscripts -- that was the main thing of all. Besides I am obliged for help in reading several difficult places to Asia Fruman, who also transcribed two pages of manuscripts. Last and most I'm deeply thankful to Walter Anderson and Paul Ariste, who learned Yiddish and collected many materials; and to enthuasiastic collectors: Berta Kaplan, Elya Levnberg, Isidor Levin and many others ז״ל.</p>
<p>And עיקר שכחתי to <a href="https://verterbukh.org/">Verterbukh.org</a>, who gives unreal discounts for its online Yiddish dictionary to students, and by this makes me happy and satisfied.</p>
<p><b>For mistakes and improvements</b> write here in comments, or to e-mail: doar.katan@gmail.com.</p>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-71524515223327654392021-11-05T19:09:00.001-07:002021-11-05T19:09:30.408-07:00Поўны збор правіл беларускай мовы<OL>
<li> Першае правіла беларускай мовы: не размаўляць беларускай мовай.
<li> Другае правіла беларускай мовы: не размаўляць беларускай мовай.
</OL>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-72220630126555294132021-10-28T08:23:00.007-07:002022-02-03T14:25:07.901-08:00Воскресный литовский<h3>Введенніе. §1-4. Общіе сведения о.</h3>
<p> — </p>
<h3>Раздел I. Фонетика.</h3>
<h4>§12. Фонема /æ/.</h4>
<p>
Звуковой состав литовского языка включает много хороших фонем и одну совершенно замечательную, фонему /æ/. Правильно ее произнести очень просто, достаточно — как это принято у фонетистов — сделать две взаимоисключающие вещи: сказать доктору «а» и одновременно высунуть язык.
</p><p>
Прежде чем приступить к практическим упражнениям, постарайтесь добиться высокой температуры, гуляя, по возможности, осенью по аукштайтийским болотам между Салакасом и Дукштасом. Почувствовав покраснение внутри себя, обратитесь к врачу. Для практикума вам понадобится фраза dãktare, mán skaũda gerklė̃ (доктор-VOC-SG я-DAT болеть-3P-PRAES горло-NOM-SG). На последнем слоге слова daktare и на первом слоге слова gerklė не забывайте высовывать язык.
</p><p>
Обычно в пример сильной позиции фонемы /æ/ приводят слово ẽglė ‘елка’ /æ:gle/. Мы не можем его рекомендовать, так как, по нашему мнению, оно может произвести странное впечатение на врача.
</p><p>
Также можно одобрить распитие пива в холодную погоду, если пиво не подогрето. Для упражнений по фонетике подойдут сорта Jovarų, Joniškelio, Vilniaus, однако большего успеха можно добиться с темными сортами: Varniukas, впрочем, не помню других темных сортов.
</p><p>
Для практикума понадобится фраза Jū̃sų sveikãtą (вы-GEN-PL здоровье-ACC-SG).
</p>
<h4>§13. Остальные литовские гласные.</h4>
<p>
Литовские гласные качественно превосходят русские гласные, т.е. имеются гласные долгого качества, но в большинстве случаев они замаскированы. Первый способ маскировки дает запись долгих под видом носовых: ą, ę, ų, į /ā, ǣ, ū, ī/. Этот способ хорош тем, что он позволяет передавать долготу на письме, вводя в заблуждение иностранцев. Введите поисковый запрос «литовско-польские отношения» и вы всё поймете.
</p><p>
NB: сейчас вы случайно изучили окончания Вин. п. ед.ч. (ą, ę, į) и Род. п. мн.ч. (ų). Постарайтесь забыть их до §30, а — или лучше сразу перейдем к Вин.п. ед.ч., это одно из лучших мест в литовской грамматике.
</p><p>
Остальные долгие передаются специальными буквами: o, y /o:, i:/. Буква игрек используется просто для красоты многообразия. Наконец, долгое /u:/ передается записью ū. Без этого никто бы вообще не догадался, что в литовском есть долгие гласные. Бывает долгое ė /e:/, но вы никак не сможете догадаться на письме, долгое ли оно. Что касается /o/, то оно в литовском языке всегда долгое. Все /o/, которые не смогли стать долгими, превратились в /a/ и так им и надо. Попробуйте произнести краткое /o/ и вы увидите, что у вас ничего не получится.
</p><p>
<em>Задание:</em> попробуйте произнести краткое /o/, убедитесь, что получилось всё равно долгое.
</p><p>
Краткие гласные не такие интересные, это: a, e, ė, i, u /a, æ, e, i, u/.
</p><p>
<em>Задание:</em> Посчитайте на пальцах левой и правой рук долгие и краткие гласные.
</p>
<h4>§14. Литовские долгие гласные в общении.</h4>
<p>
В общении с иностранцами старайтесь первым делом понять, с кем имеете дело, и если перед вами финны, эстонцы, латыши — стремитесь избегать демонстрации долгих гласных, вы можете попасть в неловкое положение. Если положение безвыходно, возьмите минимальную пару irà (уключина-NOM-SG) и yrà (быть-3P-PRAES) и постарайтесь довести собеседника до белого каления малоуловимой разницей первого и второго. Если эстонцы и латыши становятся в позу, обратитесь к аргументации второй части §16.
</p>
<h4>§15. Правда о литовских долгих гласных.</h4>
<p>
Знакомясь с литовским языком, вы, скорее всего окажитесь в Вильнюсе, городе, где разница долгих и кратких гласных нивелирована красотой барочной архитектуры, алкогольными напитками и канабисом, а также влиянием русского, польского, идиша и белорусского, традиционно доминировавших в этом городе последние три-четыре столетия. Если вы всерьез настроены услышать долгие гласные, то лучше сесть на троллейбус №2, идущий к вокзалу. Диктор хорошо произносит долгие гласные.
</p>
<h4>§16. Сложность усвоения долгих гласных.</h4>
<p>
Освоить долгие гласные возможно, но на пути к этому стоит несколько препятствий. Первое из них чисто географическое: долгие хорошо слышны по мере удаления от культурных центров. Они прекрасно сохраняются в Мариямполе, а еще лучше в отдаленных частях Дзукии и на восточных границах Жемайтии. Вопрос, отважитесь ли вы на это?
</p><p>
Вторая сложность состоит в том, что долгие гласные нельзя приобрести отдельно, они доступны только в комплекте со сложным музыкальным ударением (что логично, если подумать) — восходящим или нисходяще-восходящим — и в каждой местности оно будет иметь свой рисунок. Усвоение музыкальных ударений довольно опасно для человеческой психики. А в Каунасе вы рискуете подхватить ноклаут (твердый приступ), которого в литовском языке быть не должно и это стигматизирует ваше произношение так, что я вам не позавидую. Да и вообще, во всяких местностях вы услышите много разных гласных, которые не описаны в нашем учебнике и которым быть не полагается, и это подорвет вашу веру в прочитанные §§, а, значит, и в этот.
</p><p>
<em>Задание:</em> перейдите к разделу "Акцентуация".
</p>
<h3>Раздел II. Артикуляция.</h3>
<h4>§17. Регрессивная палатализация как предмет национальной гордости.</h4>
<p>
Прежде чем перейти к разделу "Акцентуация" и обзору 34 оставшихся гласных фонем, необходимо коснуться правил литовской артикуляции. Во-первых, русские люди очень плохо артикулируют, во-вторых, если вы выполнили упражнения §12, ваша артикуляция должна быть затруднена более обычного.
</p><p>
Итак, для усвоения зачатков правильного литовского произношения следует усвоить два правила: в меру четко произносить безударные гласные (в отличие от того, что вы позволяете себе в русском) и всегда придерживаться регрессивной палатализации. Под палатализацией в данном случае понимается смягчение согласных перед гласными, а под регрессивной палатализацией понимается смягчение всех (всех!) согласных, стоящих перед гласным, требующим смягчения.
</p><p>
Согласно рекомендациям Международной ассоциации литуанистов, лучшим образцом регрессивной палатализации признано слово šiùkšlinė ‘мусорка, урна’, где должны смягчаться три согласных, стоящих подряд перед i: ['šʲukʲšʲlʲinʲe].
</p><p>
Усвоив принцип регрессивной ассимиляции по мягкости, отработайте его на известных вам словах:
</p><p>
<em>Задание для 1 варианта:</em> gerklė̃ ‘горло’ [gʲɛrʲkʲ'lʲe:].
</p><p>
<em>Задание для 2 варианта:</em> ẽglė ‘елка’ ['æ:gʲlʲe:].
</p><p>
<em>Общее задание для обоих вариантов:</em> не думайте о том, какая связь между gerklė и eglė. Разбейтесь на первый и второй вариант. Хором произнесите клятву "мы не будем, как в русском, превращать все безударные в шву" и приступите к заданиям по вариантам.
</p><p>
<em>Задание для 1 варианта:</em> усвойте безударный аллофон фонемы /æ/, т.е. [ɛ] и продемонстрируйте его 2 варианту.
</p><p>
<em>Задание для 2 варианта:</em> усвойте ударный аллофон фонемы /æ/, т.е. [æ] и продемонстрируйте его 1 варианту.
</p>
<h4>§18. Литовские согласные.</h4>
<p>
Поскольку я не уверен, что вы правильно поняли слова о смягчении всех согласных, то лучше уточнить этот момент: смягчаются все стоящие подряд согласные перед буквами i, e, ė. И смягчаются любые согласные, стоящие перед буквами i, e, ė — а равно перед буквами, перед которыми стоят буквы, перед которыми стоят i, e, ė и так далее.
</p><p>
Смягчение согласных как таковое нефонематично для литовского языка. Это значит, что с точки зрения лингвиста в литовском согласные не делятся на мягкие и твердые (поскольку мягкий согласный не может стоять в конце слова), а с точки зрения говорящего вы окажетесь дебилом, если не будете этому различению следовать и поверите лингвисту.
</p><p>
<em>Задание:</em> найдите белоруса, попросите его рассказать о том, как изъятие мягких знаков из алфавита привело к отвердению произношения. Дождитесь появления в его рассказе таких форм клясічнага правапісу як «расьцьвісьці» или любых других, содержащих достаточное количество мягких знаков для обозначения регрессивной палатализации. Теперь задайте вопрос, как же у литовцев произношение без мягких знаков не отвердело. После этого немного прогуляйтесь.
</p><p>
<em>Задание для прогулки:</em> начав ровно посередине Клайпеды, попробуйте последовательно добраться, руководствуясь советами прохожих, — сначала до Šaulių̃ gãtvės (стрелок-GEN-PL улица-GEN-SG), а затем до Šiaulių̃ gãtvės (Шауляй-GEN улица-GEN-SG). Помните, что эти улицы находятся в противоположных частях города.
</p>
<h4>Ненумерованное существенное дополнение к §18 о регрессивной палатализации.</h4>
<p>
Ко всему вышесказанному нужно добавить, что регрессивная палатализация не ограничивается пределами собственно лексемы, а несколько неожиданно, но закономерно распространяется дальше, не вполне понятно, насколько далеко, но, как минимум, в границах фонетического слова, т.е. звукового отрезка, имеющего единое ударение. Нп. kodė̃l tù nóri ‘почему ты хочешь’ — [koˈdʲeːl], но kodė̃l gi tù nóri ‘почему же ты хочешь’ —[koˈdʲeːlʲ gʲi], во втором случае безударная частица gi смягчает последний согласный впереди идущего слова.
</p><p>
Автор знавал русских, которые, не вдаваясь, выбрали один из этих вариантов (а именно [koˈdʲeːlʲ]) и употребляли повсеместно. Воистину, это было ужасно.
</p><p>
Распространяется ли регрессивная палатализация от одного ударного слова на другое — сказать сложно. Во-первых, как будто бы не должна, поскольку слова с полноценными ударениями разделены в устной речи паузами. Во-вторых же, полноударные слова в литовском имеют ограниченное количество консонантных исходов: на -s (NOM. SG. MASC.; FUT.3), на -k/g (IMPERAT. SG.), на -m (усеченные формы DAT-INSTR. PL. FEM.). Остальные консонантные исходы принадлежат различным застывшим формам, которые в грамматике безответственно принято называть "наречиями": kaip, kur, šalin, bent — самостоятельность ударения у таких полу-служебных слов вызывает большие сомнения.
</p>
<h4>Моралите к §18.</h4>
<p>
Какой бы язык вы не учили, узнать вы можете только свой собственный. Грустная правда, которую следует иметь в виду носителям русского языка, состоит в том, что русские согласные лишены той гибкости, какая свойственна литовским. В частности, русские согласные «ш» /ʂ/ и «ц» /t͡ʑ/ всегда тверды, а «ч» /t͡ɕ/, наоборот, всегда мягко. В этой связи следует обращаться внимание на свое произношение, беря на себя ответственность произнесения литовских слов вроде šil̃tas ‘теплый’ или ciùckis ‘щеночек’.
</p><p>
<em>Задание:</em> найдя подходящего собеседника, поработайте с парой šiltakraũjis ‘теплокровный‘ и šaltakraũjis ‘холоднокровный’. Выполняя задание, сохраняйте холоднокровие.
<p>
<h4>§18-bis. Практические дополнения к сферической палатализации в регрессивном вакууме </h4>
<p>
Безысключительность регрессивной палатализации, по правде сказать, есть лишь детское желание нормификаторов литовского языка. На практике бывает, что согласный не смягчается, обманывая ожидания. Нп. [dram.b'lʲis] ‘слон-NOM-SG’ или ['ʃok.tʲi] ‘прыгать, плясать-INF’. То ли дело в слоговой границе (но где она проходит в слова dramblys, согласия нет), а то в заградительной роли /b/ или, может быть, /k/.
</p><p>
Другие говорят иначе: палатализация-то происходит со всеми, но не у всех согласных она имеет одинаковое качество (что логично, учитывая разную природу и длительность согласных). Литуанистика пока что не разобралась в этом и не слишком-то спешит, поскольку для литовского уха тут разницы не больше, чем в степени открытости русского /e/ словах «мел» и «мель» — разница есть, а толку с нее больше для француза, чем для русского.
</p><p>
Или же еще, если выразить те же мысли строго научным языком: все соседи литовцев — латыши, русские, белорусы, поляки перешли от позиционной ассимиляции к фонематической; в бегстве индоевропейцев от самих себя их гибкие языки закоснели словно Дафна, не убежавшая от Аполлона, или словно море, окружившее в ссылке Овидия. И только с литовского языкового Авалона дует ветер индоевропейской старины, а в таких реалиях, согласитесь, непросто подвести под нефонематическую регрессивную ассимиляцию по палатализации строго научную основу.
</p><p>
<em>Задание:</em> Встаньте на берегу и внемлите ветру.
</p>
<h4>§19. Согласная č.</h4>
<p>
Особый статус согласной č /t͡ʃ/ описан в §22.
</p>
<h3>Раздел III. Правила чтения.</h3>
<h4>§20. Литовский алфавит.</h4>
<p>
Теперь, когда читательский балласт отсеялся, мы, наконец, можем начать курс литовского языка, как это принято, с алфавита.
</p><p>
<em>Задание:</em> самостоятельно найдите литовский алфавит и овладейте им.
</p>
<h4>§21. Правила чтения литовских букв. </h4>
<p>
Не столько важно знать алфавит, как таковой, сколько выучить правила чтения буквосочетаний. Главное правило, которое следует усвоить, состоит в том, что буква i перед другим гласным не передает никакого звука, а только указывает на мягкость согласного перед ней. Нп: kiaũlė ‘свинья’ [kʲaulʲe], i обозначает только мягкость согласного k.
</p><p>
<em>Задание:</em> подойдите к прохожему и, показав на него пальцем, скажите: kiaũlė [kʲaulʲe]. Ориентируясь на реакцию реципиента, повторяйте упражнение, пока не добьетесь понимания.
</p>
<h4>§22. Особый согласный č.</h4>
<p>
Теперь, с высоты владения литовским алфавитом (abėcėlė), мы можем заметить девиантное поведение фонемы č. Хотя выше (§17) и описан безысключительный характер смягчения и несмягчения согласных, когда нужно, всё же согласная č в это правило не вписывается. Происходит это, однако, исподволь, так что, если бы не этот параграф, вы бы никогда и не узнали.
</p><p>
Так вот, для любой литовской согласной можно без труда подобрать пары с мягким и твердым ее произношением, как в примерах выше: kiaũlė ‘свинья’ VS kaũlė ‘спорынья, отвердение, косточка’, šauliaĩ ‘стрелок-NOM-PL’ VS Šiauliaĩ ‘название города Шауляй’ и так далее. Исключение составляет согласная č, всегда представленная только в мягком виде: čiul̃pti ‘сосать’, čiúopti ‘щупать’, čiaupýti ‘сжимать губы’ — во всех случаях /č/ будет только мягким.
</p><p>
То есть, таким же, как русское «ч».
</p>
<h4>§23. Об исключении из исключительного характера согласного č.</h4>
<p>
Несмотря на всё сказанное выше, существует одно слово, в котором требуется твердый č, это полезное слово ýpač ‘особенно’. Понятно, что такая специфика произношения связана как со значением слова, так и с позицией č — в абсолютном конце слова, где смягчать согласную некому.
</p>
<h4>§23a. Необходимое дополнение к исключению из исключительного характера согласного č.</h4>
<p>
Всё обстоит ровно так, как описано выше и, располагая этими сведениями, вы легко можете поразить воображение литовца (для которого разница твердого и мягкого нефонематична), но собираясь сделать это, сперва узнайте фамилию своего собеседника. Ибо при полной справедливости сообщенных данных, среди литовцев широко распространены фамилии с твердым č. Например, Sniẽčkus, Velìčka, Bùračas.
</p><p>
<em>Задание 1:</em> Узнайте кто такой Balỹs Bùračas.
</p><p>
<em>Задание 2:</em> Выберите 100 любимых работ Балиса Бурачаса.
</p>
<h4>§24. Другие способы чтения i перед гласными.</h4>
<p>
Если вы хорошо усвоили §20, вам будет интересно узнать, что выученное вами правило не особенно соблюдается в литовской орфографии. В заимствованных словах буква i будет читаться всеми нормальными людьми как буква i: klaviatūra [klav'iatu:ra]. Более того, по правилам, в словах типа patriòtas требуется вставлять йот: [patrʲi'jotas]. Надеюсь, вам всё ясно.
</p><p>
Кроме того, буква i читается перед буквой e, образуя дифтонг ie.
</p><p>
За этими двумя оговорками правило, тем не менее, работает. Теперь вы можете читать литовские слова. Поздравляю вас.
</p><p>
<em>Задание:</em> самостоятельно проработайте произношение уже известных вам фраз: dãktare, mán skaũda gerklė̃ ['da:ktarʲæ man-ska'uda gʲærʲkʲ'lʲe:] ‘доктор, у меня болит горло’, Jū̃sų sveikãtą ['ju:su: sʲvʲei'ka:ta:] ‘ваше здоровье’.
</p>
<h3>Раздел IV. Акцентуация.</h3>
<h4>§25. Теоретические сведения о литовском ударении.</h4>
<p>
Дорогой читатель, пора открыть тебе тайну. Большая часть диакритических знаков, которые ты видел выше, не является частью букв, а только указывает на характер ударения. Именно же: циркумфлекс или tvirtagãlis (дословно: твердоконечное), акут или tvirtaprãdis (твердоначальное), гравис или kairìnis (левое)— для которого нет нормального литовского названия.
</p><p>
Первые два названия не имеют отношения к стадиям эрекции, а описывают ударение по высоте тона как падающее (акут) или поднимающееся (циркумфлекс). Третье литовцы презрительно называют левым потому, что оно не считается ничем интересным — это же просто краткое ударение, конечно, это не может впечатлять.
</p><p>
Тем не менее, знак долготы над ū (u ilgóji = долгим у) , точка над ė (ė siauróji = узким э) и хвостик у ą (ą nósinė=якобы носового а) — это всё же части букв и следует их воспринимать как таковые.
</p>
<h4>§26. Интермедия: Исторические сведения о литовских носовых.</h4>
<p>
Между прочим, слово nósinė также означает носовой платок. Это последнее обстоятельство объясняет утрату в литовском языке носовых гласных — при насморке они не произносимы, поскольку воздух через нос не проходит. На эту же причину указывает и переход в литовском индоевропейского d в n. Ср. латинское domus, русское дом и литовское соответствие nãmas. Чтобы добиться такого перехода, достаточно произнести латинскую форму, предварительно зажав нос.
</p>
<h4>§27a. Практические сведения о литовском ударении.</h4>
<p>
Подлинные сведения о литовском ударении мы пока что отнесем к области недостижимо прекрасного и укажем два практических аспекта, необходимых при освоении литовского языка. А именно: (1) подвижный характер литовского ударения и (2) правила чтения дифтонгов в зависимости от ударения. Начнем со второго:
</p><p>
Если на дифтонге ai стоит циркумфлекс, то дифтонг читается как /ei/: laĩkas [le'ikas] ‘время’, если стоит акут, то дифтонг читается как /ai/: láimė ['laimʲe] ‘удача, счастье’. Собственно, на характер чтения намекает то, что циркумфлекс ставится на второй части — на i, а акут — на первой, на a. Ровно то же относится к положению ударения в дифтонгах ei, au: méilė ['mʲæjlʲe] ‘любовь’ и peĩlis [ˈpʲɛilʲis] ‘нож’, káulas [ˈkaʊ̯las] ‘кость’ и Kaũnas [ˈkɐʊ:nas] ‘Каунас’.
</p><p>
Снаружи эта разница в положении ударения звучит как два разных звука: /ai/ и /ei/, /au/ и /ɐu/. А изнутри это воспринимается исключительно как разница в ударении. Такое удачное стечение обстоятельств приводит к тому, что иностранцы обычно вообще не различают акутные и циркумфлексные дифтонги.
</p>
<h4>Необходимое дополнение к §27a: Об аналитическом способе усвоения акцентуации.</h4>
<p>
Если внимательный читатель перейдет к полевому исследованию материала, то в Клайпеде он услышит, что местное русское население предпочитает ударение Клайпе́да против привычного в материковой России Кла́йпеда. Литовское ударение между тем также находится на корне: Klaĩpėda.
</p><p>
Причина такой акцентуации — именно попытка аналитически передать специфику литовского /aĩ/. Поскольку ударение находится на второй части дифтонга, то первая часть оказывается слаборедуцированной. Русское ухо воспринимает ее как /əi/, потому что когда русский слышит "редуцированный", то приставка "слабо" его уже не интересует. Силами русского языка сделать дифтонг одновременно и ударным, и редуцированным никак не получится. Поэтому выбор делается в пользу редукции — тогда дифтонг звучит ближе к литовскому произношению. Ну, а ударение выкидывается — в этом тоже есть некоторая польза, о чем здесь рассказано не будет.
</p><p>
<em>Задание:</em> попробуйте узнать, где стоит ударение в слове Паланга в литовском, русском и литовском русском языках.
</p>
<h4>§27b. Акцентные парадигмы.</h4>
<p>
Теперь поговорим о подвижном ударении. Как и в восточнославянских языках, ударение в литовском может двигаться (например, при склонении слова по падежам). А может и не двигаться. Если оно двигается, то оно может стремиться к окончанию или, наоборот, от окончания. В сумме это дает нам 4 модели поведения ударений.
</p><p>
Ученые давно подметили это поведение и даже придумали термины для неподвижного ударения на основе (баритонеза) и неподвижного на исходе (окситонеза), а для всего остального я термина не знаю. Так или иначе, в словаре в круглых скобках дается номер парадигмы от 1 до 4, а в начале словаря даются сами парадигмы в качестве образца, по которому нужно смотреть движение ударения. Если автор педант — то парадигмы даются с подтипами.
</p><p>
<em>Задание 1:</em> погрустите о том, что украинцы, русские и беларусы не имеют привычки указывать в словарях акцентную парадигму.
</p><p>
<em>Задание 2:</em> используя словосочетание lietuvių kirčiavimas ‘литовская акцентуация’ найдите в интернете программы, которые расставляют ударение в предложенном литовском тексте. Проакцентуируйте с помощью такого словаря словосочетание lietuvių kirčiavimas. Выучите его наизусть.
</p>
<h4>§28. Список дифтонгов.</h4>
<p>
Аi, au, ei, ui, ie, uo, al, am, an, ar, el, em, en, er, il, im, in, ir, ul, um, un, ur.
</p><p>
<em>Задание:</em> посмотрите на него еще раз.
</p>
<h3>Раздел II: Синтаксис слова.</h3>
<h4>§29. Общие сведения о падежах.</h4>
<p>
Среди множества литовских падежей мы выделим два — главный и лучший. Роль лучшего принадлежит винительному падежу.
</p>
<h4>§30. Винительный падеж (galiniñkas).</h4>
<p>
Как известно, еще древние греки (кажется, это был Дионисий Фракийский) подозревали, что все падежи первоначально обозначали только пространственные отношения. Если вы посмотрите в коми-зырянский или даже в эстонский, то вы увидите, что на местах дела до сих пор так и обстоят: от чего-то, к чему-то, при чем-то и т.д. В этом смысле аккузатив — падеж прямого объекта — блещет интеллектуальностью и абстракцией. Он значит только умозрительные отношения субъекта к объекту. Аккузатив, возможно, есть единственное достижение индоевропейских языков, не считая кровяной колбасы и почтовых марок. К сожалению, большинство современных индоевропейских языков и, в частности, все восточнославянские аккузатив утратили. Специального падежа прямого дополнения у них почти нет и им, беднягам, приходится обходиться подстановкой именительного или родительного, по настроению: покупаю сыр, бью мужа.
</p><p>
В литовском винительный падеж существует и его хорошо видно по окончанию на букву с хвостиком (nósinė): nusìperku sū̃rį ‘покупать-PRAES-1-SG сыр-ACC-SG’, mùšiu výrą ‘бить-PRAES-1SG муж-ACC-SG’.
</p><p>
По правилам, окончания аккузатива ед. ч. требуется произносить долгими, даже если на них не падает ударение. Хорошую долготу этих окончаний можно услышать в телевизоре, либо в реальности в Сувалкии, начиная от Марьямполи, либо в южной Жемайтии, в Варенском и Расенском районах.
</p><p>
Если литовец хочет сделать иностранцу комплимент, он говорит, что тот хорошо произносит носовые в окончаниях. Если иностранец не посмеется вместе с комплиментщиком, его запишут в дураки.
</p><p>
<em>Задание 1:</em> перечтите §30, убеждаясь всё больше и больше, что в русском нет никакого винительного падежа. Позавидуйте литовцам.
</p><p>
<em>Задание 2:</em> самостоятельно познакомьтесь с формами винительного множественного в литовском языке.
</p>
<h4>§31. Родительный падеж мн.ч. (kilminiñkas daugìskaitos).</h4>
<p>
Главным падежом литовского языка является родительный. Воспримите это как данность.
</p><p>
Родительный падеж говорит: чего нет, кому принадлежит, какое качество имеет и, главное, позволяет создавать грамматическую рекурсию любой длины. Кроме того, генитив позволяет сгущать туман над вопросом количества, что опять же немаловажно, потому что таким образом генитив оказывается падежом прямого объекта.
</p>
<h4>§32. Падеж отсутствия и всё остальное.</h4>
<p>
При помощи родительного падежа по-литовски можно выразить вообще всё, но это не главное. Потому изложение этого материала будет отложено на раздел в действительности посвященный синтаксису слова (см. §35 об истинных целях этого раздела).
</p>
<h4>§33. Генитивные цепочки.</h4>
<p>
Главное же в том, что родительный падеж дает возможность выращивать прекрасные цепочки, состоящие из одних только генитивов. Например:
<UL>
<LI> evekuãcijos plãnas ‘эвакуация-GEN-SG план-NOM-SG’,
<LI> gaĩsro evekuãcijos plãnas ‘пожар-GEN-SG эвакуация-GEN-SG план-NOM-SG’,
<LI> institùto gaĩsro evekuãcijos plãnas ‘институт-GEN-SG пожар-GEN-SG эвакуация-GEN-SG план-NOM-SG’,
<LI> pedagògikos institùto gaĩsro evekuãcijos plãnas ‘педагогика-GEN-SG институт-GEN-SG пожар-GEN-SG эвакуация-
GEN-SG план-NOM-SG’,
<LI> Klaĩpėdos pedagògikos institùto gaĩsro evekuãcijos plãnas ‘Клайпеда-GEN-SG педагогика-GEN-SG институт-GEN-SG пожар-GEN-SG эвакуация-GEN-SG план-NOM-SG’,
<LI> fakultèto Klaĩpėdos pedagògikos institùto gaĩsro evekuãcijos plãnas ‘факультет-GEN-SG Клайпеда-GEN-SG педагогика-GEN-SG институт-GEN-SG пожар-GEN-SG эвакуация-GEN-SG план-NOM-SG’,
<LI> filològijos fakultèto Klaĩpėdos pedagògikos institùto gaĩsro evekuãcijos plãnas ‘филология-GEN-SG факультет-GEN-SG Клайпеда-GEN-SG педагогика-GEN-SG институт-GEN-SG пожар-GEN-SG эвакуация-GEN-SG план-NOM-SG’.
</UL>
<p>
Заметим, что эта цепочка — не плод фантазии, а подпись на реальном плане эвакуации филологического факультета Клайпедского педагогического института, наблюдавшаяся на стене в холле. В живой устной речи такие цепочки также весьма популярны.
</p><p>
<em>Задание 1:</em> удлините цепочку в обе стороны используя формы kãtedros ‘кафедра-GEN-SG’, edukològijos ‘эдукология-GEN-SG', braĩžo ‘чертеж-GEN-SG', sunaikìnimas ‘уничтожение-NOM-SG'. При помощи словаря найдите новые слова и продолжайте наращивать цепочку, пока вас не найдут обессиленным на полу.
</p><p>
<em>Задание 2:</em> выберите на свой вкус четыре староскандинавских кеннинга и переведите их на литовский.
</p>
<h4>§34. Родительный множественного.</h4>
<p>
В примере выше все формы случайно оказались в единственном числе. Однако куда главнее генитив множественного. Он заменяет славянское притяжательное прилагательное и потому весьма част в употреблении: lietùvių kalbà ‘литовец-GEN-PL язык-NOM-SG’; vaikų̃ daržẽlis ‘ребенок-GEN-PL сад-DIMIN-NOM-SG’ и вообще всё, что угодно: neturiù draugų̃ ‘не-иметь-PRAES-1-SG друг-GEN-PL’; turiù draugų̃ ‘иметь-PRAES-1SG друг-GEN-PL’; nóriu obuolių̃ ‘хотеть-PRAES-1-SG яблоко-GEN-PL’.
</p><p>
Как и остальные носовые, ų требуется произносить долгим даже не под ударением. Однако см. §30.
</p><p>
<em>Задание 1:</em> выберите на свой вкус еще четыре староскандинавских кеннинга и переведите их на литовский.
</p><p>
<em>Задание 2:</em> сядьте в известный вам троллейбус №2 и едьте до остановки Trakų gatvė. Послушайте как диктор произносит слово Trãkų. Затем выйдите через 2 остановки и спрашивайте прохожих: Kur̃ čià Trãkų gãtvė? Послушайте, как они будут произносить это же слово.
</p>
<h4>§35. Окончание обзора орфографии.</h4>
<p>
Дорогой читатель! Теперь ты в почти полной мере освоил литовский алфавит. Тебе известно, как читаются носовые, двугласные дифтонги и согласные. Осталось рассмотреть разницу долгого и короткого /i/ (y, i), но это будет сделано в разделе "Типы склонения".
</p><p>
<em>Задание:</em> Выучите слово atè ‘пока’ и повторяйте его, потому что мы здесь пока что попрощаемся, а про прощании говорят ate.
</p>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-73061571803109330062021-08-24T13:45:00.001-07:002021-08-24T13:45:40.780-07:00eile<OL>
<li>E. Umbrasaitė. Vienos krūtinies istorija.
<li>Marcinaitis. Eilėraraščiai ir rankraščiai. Akių tamsoj, širdies šviesoj. (второе весьма слабо)
<li>Venclova. Prarasto orumo beieškant. (Старая эссеистика.)
<li>Kerouacas. Kelyje.
<li>Kauno žvėries knyga (Книга о Каунасском Звере. Имеет эпиграф: Только тогда город становится настоящим городом, когда в нем заводится свой Зверь. Извлечения:)
<p>Ковенский зверь живет в Подземном Ковно, куда ковенцы попадают после смерти. Кто же вообще живет в Подземном Ковно? В первую очередь — сам Ковенский Зверь, и большинству этого вполне достаточно. Но не он один. А много кто. Например, в Подземном Ковно есть свое войско. Выглядит оно довольно странно: одни вооружены пиками и луками, другие огнестрельным оружием. Есть иноземные рыцари, которые в полных доспехах с лязгом и грохотом скачут на конях, так что люди жалуются, дескать, это Ковенский Зверь громыхает. А он тут не при чем... Вообще в Подземном Ковно есть всё, чего больше нет в Ковно Дневном: стеклянный пассаж перед почтамтом, красивый университет на Алексотских холмах, и конка, которую тянут лошади. Здесь стоят те дома, которые Дневной Каунас утратил: деревянные, каменные и кирпичные, а также целенький Ковенский замок с крепостью. В Подземном Ковно живут русские ремесленники и учителя, татарские стражники, еврейские лавочники, польские джазмены, литовские кораблестроители, один очень шумный финский писатель, писавший исключительно по-шведски — все, кого больше не встретишь в Дневном Ковно... Когда человек попадает в Подземное Ковно, его вводят в Королевскую залу и в торжественной обстановке, под звуки военного оркестра вручают Магический Фонарь.... Когда человек берет свой фонарь, к нему сходятся все его домашние животные, какие у него были за всю жизнь. Все они также живут в Подземном Ковно: собаки, коты, морские свинки, хомяки, шиншиллы, попугайчики и канарейки, но им своих фонарей не полагается. Они ведут хозяина в его новый дом и как только он заходит в него, то уже больше никогда не может вернуться в Дневное Ковно. Путешествовать между Дневным и Подземным Ковно может только Ковенский зверь. И еще Принцесса, но тут есть свои тонкости, о которых — в другой истории. </p>
<p> [...] </p>
<p>Летние ночи в Ковне прелестны. По городу шмыгают влюбленные тени, на теплых камнях мостовых дремлют кошки, русалки в Ажолине расстилают пледы, затевая пикники, [это, кстати, цитата из "Гражины" Мицкевича] а люди зажигают свет и рассаживаются на балконах или за столиками кафе. После полуночи всё замирает и только слышно, как на чердаках старых домов куницы тихо пируют похищенными у голубей яйцами.</p>
<p>Примерно об это время один славный ресторан Старого города покидают последние посетители, однако повар Василяускас не спешит выключать плиту. Он берет самую большую сковороду, льет на нее оливковое масло из лучших тосканских оливок, добавляет чеснока, имбиря, секретной травки, собранной им собственноручно в тот же день на Нерисе, всё это обжаривает и вываливает из большой миски на сковороду тигровые креветки. Как только запах жарящихся креветок достигает примерно перекрестка улиц Виленской и Мапу, в самое маленькое окошко ресторана кто-то стучит.</p>
<p>Повар не раздумывает, кто пришел в гости — он знает и так. Василяускас снимает сковороду с конфорки и, приоткрыв окошко, ставит на подоконник. В окошке показывается лапа Ковенского Зверя, осторожно поддевает когтем креветку, исчезает и через мгновение раздается чавканье.</p>
<p>— Чавкать некрасиво, — говорит повар.</p>
<p>Тогда в окошке показывается глаз.</p>
<p>— Извиняюсь, — говорит Зверь. И подмигивает Василяускасу. </p>
<p>Василяускас поворачивает сковороду другим боком, чтобы Зверю было удобнее есть и, усевшись в глубине кухни, с любопытством наблюдает как лапа его друга одну за одной похищает креветки и уносит в рот, куда-то за окошко. Повар не подходит к окошку особенно близко. И сам Зверь тоже склонен общаться с другом через это — самое маленькое из всех в ресторане окошек, через которое и голова не пролезет. Разумеется, Ковенский Зверь не людоед, в отличие от некоторых его старомодных родичей в <strike>Белору</strike>... в Европе. Однако же Василяускас — весь облитый ароматными соусами, такой упитанный, а пальцы его как сосисочки. К тому же пахнет чесноком и шафраном. Так что осторожность не помешает. Бывает же, что сам того не желая, случайно съешь друга, а потом жалеешь. Ни Зверь, ни Василяускас не хотели такого развития событий.</p>
<p>Когда Зверь насыщается, повар наливает ему и себе по стаканчику кваса, они выпивают, Зверь кладет нос на подоконник и начинается беседа.</p>
<p>— А ты счастлив, спрашивает Василяускас.</p>
<p>— Йооо, — с удовольствием протягивает Зверь (между прочим, см. словарь в конце книги о разных значениях ковенского "Йо"). — А ты?</p>
<p>— Мне часто бывает грустно.</p>
<p>— Счастливым людям тоже должно быть иногда грустно.</p>
<p>— Правда? — удивляется повар.</p>
<p>— Ага, — кивает Зверь, — Вы, люди, постоянно ищете счастья не там где следует. Вам кажется, что счастлив тот, кто всё время веселится. Это ерунда. Кто всё время веселится — тот просто чокнутый.</p>
<p>— Тогда счастлив тот, у кого много денег? — спрашивает Василяускас.</p>
<p>— Не думаю. Тут на Зеленой Горе живет один коллекционер, такой богатый, что сам не знает, сколько у него всего. А страдает хуже последнего бедняка, потому что трясется от страха, что его обворуют. Я даже специально по этому поводу ходил к главарю воров и тот мне обещал, что ни в коем разе не собирается обворовывать коллекционера, но тот всё равно места не находит.</p>
<p>— Счастлив тот, кто красив, — сообщает повар, печально оглядывая свое отражение в кастрюле. — Кто красив и худощав.</p>
<p>Зверь иронически косится на друга и спрашивает:</p>
<p>— А я тебе как, красивый?</p>
<p>— Ну, не то чтобы слишком...</p>
<p>— И вот. А всё равно я твой друг.</p>
<p>— Ну и как же тогда делается счастье? — спрашивает повар.</p>
<p>— Вот ты верно сказал. Счастье именно <em>де-ла-ет-ся</em>. Как архитектор проектирует дом, а дизайнер одежды чертит одежду, так и мы создаем счастье — строим как дом или шьем как пальто. Сами себе архитекторы и строители, дизайнеры и портные. Главное, чтобы нам шло, чтобы хорошо сидело и чтобы нас самих радовало. Счастье у каждого свое и у каждого иное, вот так вот. Но люди об этом забывают. Счастье — оно как это окошечко, через которое ты меня угощаешь креветками: маленькое, но нам обоим его хватает, а иного и не нужно, иначе было бы... опасно. Кстати, твои креветки самые вкусные на свете, Василяускас. Спасибо большое.</p>
<p>На лице повара появляется улыбка. Он встает и хочет броситься к окну, чтобы обнять звериный нос, но Зверь выпускает из ноздрей такой мощный поток воздуха, так что Василяускаса швыряет обратно на стул.</p>
<p>— До следующей ночи, Василяускас.</p>
<p>— Пока, дружище. Кстати, Зверь?</p>
<p>— Чего?</p>
<p>— А может счастье в том, чтобы не было несчастья?</p>
<p>— Счастье и несчастье не знакомы. Они из разных сказок, гляди, не перепутай.</p>
<p>И Зверь исчезает в теплой ковенской ночи. В окошке вместо носа и глаза теперь сияет месяц, его свет блуждает по кухне, повар сидит на стульчике и ему хорошо, хотя он и сам толком не знает — отчего. </p>
<li> etc.
</OL>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-5983259098425803122021-05-22T16:46:00.003-07:002021-11-21T19:54:18.463-08:00eile<OL>
<li>Balys Buračas. Lietuvos piliakalniai.
<li>Optimizmo architektūra: Kauno fenomenas 1918-1940.
<li>Kaunas: architektūtos gidas, 1918-2015.
<li>Магнус Ильмярв. Молчаливая капитуляция: Внешняя политика Эстонии, Латвии и Литвы между двумя войнами и утрата независимости (с середины 1920-х годов до аннексии в 1940).
<li>Daiva Vaitkevičienė. Lietuvių užkalbėjimai ir t.t.
<li>Прядь об Эймунде Хрингссоне.
<li>Stang, Enzelings, Ambrozas etc.
<li>Juozas Urbšis. Atsiminimai.
<li>Mitkiewicz. Wspomnienia kowieńskie 1938-1939. (gówno totalne).
<li>Хазарский словарь.
</OL>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-31596725146441944932021-03-31T07:10:00.003-07:002021-03-31T07:10:54.990-07:00trys bilbordai apilinkės riboje, no. 1<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh2WDG1Du3NgVlYRKlnMyMt4HZ82lVuzJf10K0km1CcC0UBPBL32F_6t_ACp-oPM07ODdIBq_SXPaboMLz4pO-WAjKXNnsmSBe3BFI3osCdVVzTEMHUlesfhNnPiz6ftkVaDMqKc4VfQ4qh/s1252/lublin_1569_zagare_2012.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="600" data-original-width="1252" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh2WDG1Du3NgVlYRKlnMyMt4HZ82lVuzJf10K0km1CcC0UBPBL32F_6t_ACp-oPM07ODdIBq_SXPaboMLz4pO-WAjKXNnsmSBe3BFI3osCdVVzTEMHUlesfhNnPiz6ftkVaDMqKc4VfQ4qh/s600/lublin_1569_zagare_2012.jpg"/></a></div>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-65233245397379686332021-03-23T04:57:00.001-07:002021-03-23T04:57:43.859-07:00eile<OL>
<li>Gyvenimas pagal Barą.
<li>Aktorės kelias (P. Pinkauskaitės atsiminimai)
<li>Витрувий. Архитектура.
<li>T. Venclova. Lietuvos istorija visiems. (1 t.)
<li>История государства инков.
<blockquote>
Необходимо заметить, что для правильного воспроизведения произношения следует знать, что ударение почти всегда падает на предпоследний слог и никогда на последний и собщается это не для того, чтобы опровергнуть тех, кто говорит, что у варваров ударение падает на последний слог.
</blockquote>
<li>Милош Форман. Круговорот.
<li>Аристофан. Птицы.
<li>A. Škėma. Balta drobulė.
<li>Новиков (про староверов Литвы) итд.
<li>T. Dirgela. Domas ir Tomas.
<li>У. Садоўскі. 1813 (пра зомбі й Агінскага).
<li>A. Salys, Z. Z. ir t.t.
</OL>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-32313098811283707342020-12-09T09:34:00.000-08:002020-12-09T09:34:18.298-08:00eile<OL>
<LI>Kaunas 1918-2015: Architektūros gidas. Labai retas atvejas lakoniško ir dailingo stilio, tikslingų definicijų ir kompaktumos. Jis visaip fainas, ir patorus dėl to kad prie kiekvieno mano aprašymo duotas pastato plenas. Bet man būtent patinka skaityti, kaip viskas formuoliojasi, apibrėžasi, kaip laikas biega per ją.</LI>
<LI>Antanas Belskas. Atviraštirdis. Buki sovietmečio (1978) taip vadinanti "humoristinė proza".</LI>
<LI>Antanas Dambarauskas. Viskas praeina. 1991. «Кстати, насчет падения половины Луны. Была рукописная (машинописная) самиздатовская брошюрка "Пророчества Милоша". Там цитируется Апокалипсис и рядом даются пояснения Милоша. Там, кстати, конь бледный интерпретируется как конь литовской Погони [=герба]. В этом году краем глаза видел литовский перевод «Расшифровок Апокалипсиса». [?] Рукопись, напечатанная через копирку, была ужасно дрянная, едва читаемая. На глаза попался короткий пассаж, фраза в начале книги. Именно же такая: "Америка сгинет в огне, Англия сгинет в огне и воде, на Россию упадет пол-Луны"» (psl. 95).
<p>И действительно, у Оскара Милоша в Clef de L'Apocalypse, <a href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k9735009m/texteBrut">на первой странице, прямо первый абзац:</a> Le déchiffrement des cryptogrammes hébreux de la Bible nous a permis de déterminer la période finale de six années qui nous sépare de janvier 1944 et que doivent marquer les événements principaux suivants : conflagration universelle, anéantissement de l'Amérique par le feu, de l'Angleterre par le feu et l'eau et de la Russie par la chute d'une partie de la lune. Ces catastrophes, nous les avons annoncées déjà dans l'« Apocalypse de Saint-Jean déchiffrée », publiée en 1933, hors commerce, comme complément à notre étude « Les origines ibériques du Peuple Juif » (Nouvelles Littéraires, mai 1932 et Revue des Vivants, décembre de la même année).</p>
<p>Еще там есть раздел «Les Origines Ibériques du Peuple Juif». <a href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k97349295/f57.item.texteImage">И в более ранней книжке Милоша:</a> Le machinisme russe et le plan quinquennal sont les naïfs enfants du matérialisme américain. Le feu du ciel qui descend sur la terre, c'est l'électrification prochaine des terres fertiles du sud, sur lesquelles tombera le tiers de la Lune (SINTHEA, LEBANAH).<p>
<p>Кроме того, там есть приятные пассажи про коней апокалипсиса: (1) Deuxième permutation : En polonais, Cheval Roux se dit GNIADY. C'est là l'anagramme de GDYNIA, port construit récemment par les Polonais dans le voisinage de Dantzig. <a href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k97349295/f42.item.texteImage">(2)</a> Mais les mots «celui qui le monte» (PARASCH en hébreu, anagramme d'ASCHPAR, Etoile du Matin), combinés avec le nom polonais du Cavalier lithuanien, POGON LITEWSKA, le SOUS et le M d'ADMONI, donnent, selon une permutation trop longue et trop compli- quée pour être reproduite ici, la date du 8 juin du « ROK PANSKI », en polonais : année du Seigneur.</p>
<p>Ср. Marspanik (1924), ср. «Приключения Незнайки и его друзей» (1954)а: А Незнайка побежал во всю прыть домой и давай кричать: – Братцы, спасайся! Кусок летит! – Какой кусок? – спрашивают его. – Кусок, братцы! От солнца оторвался кусок. Скоро шлепнется – и всем будет крышка. Знаете, какое солнце? Оно больше всей нашей Земли!</p> </LI>
<LI>Виктор Мартинович. Ноч. (бел.), Паранойя (рус.), Мова (рус.). Последнее (лучшее у Мартиновича) довольно слабо написано (языковые маски антагонистов совершенно слипаются). Но зато там очень по делу и на злобу дня употреблен весь инструментарий бюрократического копипейста, взятый у Сорокина («Норма» и под.). </LI>
<LI>Андрей Упит. Земля зеленая. Первые 200 страниц обсуждается постройка деревенского парома. Экстаз.</LI>
<LI>Ханну Мякела. Бесстрашные Пекка. Полные отстой. </LI>
<LI>А.А.Плетнева. Лубочная библия. </LI>
<LI>Э. Ле Руа Ладюри. Мантаию, окситанская деревня. Очень нудно про катаров.</LI>
<LI>Девис. Возвращение Мартина Гера.</LI>
<LI>Б.Ф.Егоров. Жизнь и творчество Ю.М.Лотмана. И мн. т.п. В т.ч. военные воспомиания Рейфмана (Дамочки, не ройте ямочки. Наши танки разрушат ваши ямки.)</LI>
<LI><a href="https://dspace.ut.ee/handle/10062/45660">М.Данилов, Ю.Либерман, А.Пятигорский, Д.Сигал, Б.Успенский. Предварительное сообщение об опыте семиотического исследования речевого потока под воздействием мескалина // Семиотика 2. Тарту, 1965. Стр. 345-346.</a></LI>
<LI>Бессонов. Калеки перехожие. </LI>
<LI>Venclova. Kalbos ženklas. Пред-предпоследнее там — "Диалог зимою", написанное в жанре классической оды на пленере ("Вгляни на сей пейзаж. Пока темно./ Сквозь дюну прогрызается шоссе. / Здесь континент воюет с океаном, / невидимый, но полный голосов..."), где есть такой пассаж — описывающий, очевидно, съемную комнату или пансионат на побережье в несезон: "Не телеграмм, не писем нету тут, / лишь снимки. Не работает транзистор. / Как будто, воском капая, свеча, / опасную эпоху опечатала". И эта последняя фраза дословно выглядит так: Užantspaudavo pavojingą laiką. Глагол, который здесь употреблен — подходит только для запечатывания писем и опечатывания дверей. Причем Вецлова нарочно так строит фразу, чтобы она выглядела словно опечатка — он пишет laiką (время) там, где ждешь laišką (письмо). То есть ——— я хочу сказать, получается как бы квартира опечатанная изнутри, а не снаружи, как обычно бывает.</LI>
<LI><a href="https://books.googleusercontent.com/books/content?req=AKW5QadGm4vvUNgsiw-bzfZ_oi6MBbmv61LMTrw7AdPTKGgKBWhAtefg0WJljF9tk27fiW8xQy2VccHFAuICB9lJMl4-b29TOZPU1zHCV3CEXqYFz-kXX9a7AWhGePvwupGrh2QYO1ARXUaYXNhYyeOBmYpMtP7D8H4USLy22jV0y0KgKN6bSAJzExKwaKreH1fM9BpfBA0DNBPIRlvTGwWM38iSknvIK1J4AaVCxm87LWTeB6JxDQlz4fTgs_tVFZ-faxQDdU3COxCUCOxOJVP1-_LGqVX1WeeEm-eZZWHBie_9icMvfNw">И.Ф.Рюль. Краткое наставление: каким образом должно обходиться с умалишенными доколе они будут помещены в заведение, устроенное для больных этого рода, и необходимость и польза помещения их в оное. СПб., 1839.</a></LI>
<LI>Chr. Stang. <a href="http://libgen.rs/book/index.php?md5=BDC3681198B0821351A5971E55D643AC">Die westrussische Kanzleisprache des Grossfürstentums Litauen</a></LI>
<LI>Григорий Канович. Малостоящее чтение.</LI>
<LI><a href="https://books.google.com/books?id=NYm1L7YCVDUC&pg=PA55&dq=%D0%B1%D0%BE%D0%B6%D1%A3&hl=ru&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false">Диалоги Платона в переводах Омельяна Гороцкого</a></LI>
</OL>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-44367831948615195082020-11-22T13:22:00.001-08:002020-11-22T13:22:39.803-08:00Classics of statictics<p>Andrejus Sergejevas</p>
<H1>Svetingoji Baltija</H1>
<p>Kurortiniam sezonui Palanga ruošiasi nuo rudens. Besikalbėdamas su mūsų korespondentu Palangos miesto tarybos pirmininkas draugas Š. Mikūnis pasakojo:
<p>— Ateinanti vasara bus karšta — 129 saulėtos dienos laikotarpiu nuo liepos 1-os iki rūgpjučio 31-os. Šį bei kitus tikslius skaitmenis gavome su naujos tarybinės elektroninės mašinos "Kama" pagalba. Pasistengsime deramai priimti brangiuosius svečius. Jų bus 106 472 žmonės. Po vieną mėnesį praleis kurorte 76 201 žmogus, po du — 28 990. Tris mėnesius pasisvečiuos 1 281 žmogus. Pažymėtina, jog iš to 1 281 žmogaus 1 280 yra pensininkai iš Maskvos. Už šį laikotarpį jūroje paskęs 147 asmenys, tarp jų 32 vyrai, moterų 19, vaikų ir pagyvenusių žmonių 96. Pagal nacionalinę sudėtį paskęsiantys pasiskirstys sekančiu būdu: pirmoje vietoje rusai (42 asmenys), antroje žydai (41 asmuo), trečioje latviai (29 asmenys). Patartina būti ypač atsargiems mūsų svečiams iš Kaukazo: iš 32 azerbaidžaniečių amžiams liks bangose 27. Užtat beveik nėra ko bijoti lietuviams — jų daliai teks tik viena nuskendusi, septyniametė mergaitė su kalbos defektu. Nuskendusių politinis veidas bus toks: TSKP narių bus 80, komjaunuolių 2, nepartinių 57, užsienio valstybių agentų 11. Dėl suprantamų priežasčių nuskendusių vardai iš anskto nebus publikuojami.</p>
<p><div align="right">1967</div></p>
<p>Translation was made for Lithuanian language summer courses. Source text: <a href="http://www.vavilon.ru/shortprose/sergeev.html">Андрей Сергеев. Гостеприимная Балтика.</a></p>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-34967449570061716132020-11-11T10:28:00.002-08:002020-11-11T10:28:29.414-08:00Apocalypses blues<p>Ты носишь имя, будто жив, но ты мертв. [О-йе!] (3:1) <br />
Ты носишь имя, будто жив, но ты мертв. [О-йе!] (3:1) <br />
Ты носишь имя, будто жив, но ты мертв. [О-йе!] (3:1) <br />
И иной Ангел, имеющий власть над огнем, вышел от жертв. (14:18) </p>
<p>
Знаю твои дела; ты ни холоден, ни горяч; (3:15)<br />
знаю твои дела; [О-йе!] ты ни холоден, ни горяч; (3:15)<br />
о, если бы ты был холоден, или горяч! (3:15)<br />
И один из старцев сказал мне: не плачь! (5:5)
</p>
<p>
И по ту, и по другую сторону реки. (22:2)<br />
И он собрал их на место, называемое по-еврейски. (16:16)<br />
И видел я как бы стеклянное море, (15:2)<br />
Одно горе прошло; <br />
вот, идут за ним еще два горя. (9:12)
</p>
<p>
И видел я [...] книгу, написанную внутри. (5:1)<br />
Я слышал третье животное, говорящее: иди и смотри. (6:5)<br />
Ты (1:19) это (7:14) третье животное, говорящее: иди и смотри. (6:5)<br />
И город великий распался на три. (16:19)
</p>
<p>
И взял я книжку из руки Ангела, и съел ее (10:10) <br />
Он сказал мне: возьми и съешь ее. (10:9) <br />
Он сказал мне: возьми и съешь, возьми и съешь ее. (10:9) <br />
Бодрствуй и утверждай прочее близкое [О-йе! о-йе! оў-ее!] (3:2)
</p>
<p>
Это суть две маслины (11:4) пред Богом земли. (11:4)<br />
Это суть две маслины, (11:4) мой (3:20) ангел, (8:12) пред Богом земли. (11:4)<br />
Это суть две маслины и два светильника, стоящие пред Богом земли. (11:4)<br />
И он сказал мне: это те, которые пришли. (7:14)
</p>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-40126985029599430252020-10-16T13:14:00.006-07:002020-11-11T10:28:50.848-08:00מעינקע קאַץ אויף ווייסרוסיש<P>
Першым гімнам я быў пеў бульбу,<br>
Спакусу дзеціньства, плод паслухмяных,<br>
Цэладзённае сьвята бедных.</p>
<P>
Бульба ёсьць плод наішляхетнейшы.<br>
Вішня сьціпла, сьліва мае каменна сэрцэ,<br>
У вертаградзе заўжды пьяны ветар скрыпаль.</p>
<P>
Бульба ведае сколькі сьвятла<br>
Ў плоднай цемры асемянелае,<br>
Ды цалуе порах, у які Адам<br>
зьвярнуўся.</p>
<P>
На галодных правулках майго дзеціньства<br>
Птушыны шлях быў бульбяным краем.</P>
<P><i>Верш Мейнкэ Каца з кнігі <a href="http://defendinghistory.com/menke-katz-rockrose">"Рокроўз"</a> (1973).</i></P>
<P><i>Арыгінал:</i></P>
<P>
Hymn to the Potato<br>
O my first hymn was to the potato,<br>
lure of my childhood, fruit of the humble,<br>
the diurnal festival of the poor. </P>
<P>
No fruit is noble as the potato.<br>
Cherries are coy, plums have hearts of true stone.<br>
The wind is a drunk fiddler at the grape.</P>
<P>
The potato knows how much light there is<br>
in the fertile darkness of seeded earth,<br>
kissing the dust to which Adam returned. </P>
<P>
On the hungry alleys of my childhood,<br>
the Milky Way was a potato land.</P>
<P><div align="right"><a href="https://www.dovidkatz.net/menke/menke_books.htm">Menke Katz. Rockrose. 1973</a></div>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-15027005930989572382020-10-08T06:47:00.002-07:002020-10-08T16:12:28.508-07:00eile<OL>
<li>Johann Aavik. Ideedpe. Дневники лингвистического авангардиста Аавика времени Второй мировой войны, когда он был пенсионером. Захватывающее шестисотстраничное чтение.
<UL>
<LI>Если бы я был всемогущим министром образования, я бы отстранил свою жену от учительской, потому что она не имеет подлинного интереса к делу: она не готовится к урокам и не трудится со рвением. [Kui oleksin kõikvõimas haridusminister, tagandaks ka oma naise õpetajaametist, sest ta ei tunne selle tegevuse vasto tõsist huvi: ta ei valmista tunde ette ega tööta andumusega.]
<LI>Далее он мечтает о том, как бы он на широкую ногу поставил научение эстонского народа правильному языку (ведь ошибками насыщено всё, от диалектов до университетов). Письменные экзамены, на которых нужно будет исправлять ошибки в Калевипоэге... «Ylikoolis luuakse eri õppetool Eesti õigekeelsuse alal». [В университете была бы создана отдельная кафедра эстонской орфографии]
<LI>В 1949 он дополняет эту мысль необходимостью полного запрета импровизированной речи в СМИ, чтобы любые публичные тексты (включая проповеди) подвергались лингвистической цензуре (Olen mõtlenud, et tuleks minna koguni nii kaugele keeleoskuse nõudeis, et avalikel kõnekoosolekoil ja raadios ei tohi esineda improviseerit kõnega... tuleb keeleliselt tsenseerida)
<LI>Он мечтал написать Зоиловскую историю эстонской литературы, где у каждого автора разбирались только его недостатки (Eile tekkis mul huvitav mõte. [...] See on Eesti kirjandusloo idee, kus päämiselt paljastetakse teoste ja autorite puudusi ja nõrkusi – vastokaalona ylistavaile kirjanduslugudelle.) — Останавливала его только боязнь расправы. Но тут же он не сдерживается и изливается в дневник. Больше всех достается Калевипоэгу. Воображаю, как бы он сам переработал Калевипоэг.
<LI>В сентябре 1942 он пишет: «Meil Eestis on rohkesti ebanormaalseid tyype, veidrikoid. Arvan, et Soomes ja ka Lätis neid nii suurt protsenti ei ole». Т.е.: У нас в Эстонии изобилие ненормальных типов, чудаков. Думаю, что в Финляндии да и в Латвии их не такой большой процент.
</UL>
<li>Giedrė Milerytė-Japertienė. Kai Kaunas buvo Kaunas.
<li>Сыр и черви (дочитаны, наконец).
<li>Монтаю, окситанская деревня.
<li>Великое кошачье побоище (Darnton).
<li>S. Clark. Piranesi.
<li> Рейнблат. Лубочная книга.
<li>Д. Ровинский. Русские народные картинки. (<a href="https://digitalcollections.nypl.org/collections/russkiia-narodnyia-kartinki-sobral-i-opisal-da-rovinskii#/?tab=about">Репродукции коллекции Ровинского тут.</a>)
<li> А. Грищенко. <a href="https://www.academia.edu/36589789/%D0%9D%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%8F%D1%86%D0%B5%D0%B2_%D0%B2_%D1%81%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%8F%D0%BD%D0%BE_%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B6%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%8B_%D1%81_%D0%B3%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B8_%D0%BD%D0%B5%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%80%D0%B5%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%B7%D0%B0%D0%B8%D0%BC%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%B7_%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2_The_Names_of_the_Hebrew_Months_in_the_Medieval_Slavonic_Russian_Literature_Translations_from_Greek_and_Direct_Loanwords_from_Semitic_Sources_">Названия еврейских месяцев в средневековой славяно-русской книжности: переводы с греческого и непосредственные заимствования из семитских источников.</a>
<li>В. Вячорка. <a href="https://symbal.by/wp-content/uploads/2017/10/PRA-HIERB-I-SCIAH.pdf">Пра герб і сьцяг.</a> Ў прыватнасьці там напісана: "Напрыклад, фіны штораніцы узьнімаюць над дамамі свой фінскі сьцяг — <em>залаты крыж на блакітным палотнішчы.</a></em>
</OL>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-80492111316058595502020-08-05T14:29:00.001-07:002020-08-05T14:29:43.324-07:00Vilnius poker stats upd 2020<br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEido3PaCZuOJ4BAVrWV6VlsV3QrVCN-E0zVpenl62EGQNZBWd3TzeugRoKklRStCI_lYOLKEgekpQl_iNWldXMkquxQnRiDDkjRR1L-0k5Ru4ThA1a_AJ3EhphU1Jd0VCwoLS_pv61Q24Gg/s2048/poker_pages_stat2020.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1052" data-original-width="2048" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEido3PaCZuOJ4BAVrWV6VlsV3QrVCN-E0zVpenl62EGQNZBWd3TzeugRoKklRStCI_lYOLKEgekpQl_iNWldXMkquxQnRiDDkjRR1L-0k5Ru4ThA1a_AJ3EhphU1Jd0VCwoLS_pv61Q24Gg/s640/poker_pages_stat2020.png" width="640" /></a></div>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6413680587424871227.post-61341131248772099362020-08-01T16:32:00.000-07:002020-08-01T16:32:39.225-07:00eile<OL>
<li>Леэло Тунгал. Четыре дня Маарьи.
<li>Яан Кросс. Императорский безумец. Полет на месте.
<li>Дюркгейм. Самоубийство.
<li>Двукратное путешествие в Америку морских офицеров Хвостова и Давыдова, писанное сим последним. «Мы хотели дать Курильцу несколько водки, но трудность состояла в том, во что налить оной, ибо у нас совсем почти не было стеклянной посуды; тогда островитянин принес с байдары завязанный пузырь с тюленьим жиром, вылил оный, выворотил пузырь и налил водки».
<li>Tove Jansson. Småtrollen och den stora översvämningen.
<li>С. Харэўскі. Зьвяры-суайчыньнікі.
<li>Поджио, Бонавентюр де Приер, Антуан Ля Саль, Малеспини, Цезариус Гейстербахский, Ворагине, Гийом Буше, Феликс Бобертаг etc.
<li>Ольшванген, Ровницкий, Друянов.
<li>Хроники Мате Сепши Лачко.
</OL>imhttp://www.blogger.com/profile/00292382703414823600noreply@blogger.com0